سودان هم صف با اردوي سعودي

پايان تحريم هاي امريکا عليه سودان · لغو تحريم هاي اقتصادي امريکا عليه سودان، نسبتا بي سر و صدا و بدون جلب توجه صورت گرفت . با اين همه نمايانگر زمان تعيين کننده وکليدي در تغيير ناگهاني موضع اتحاد ها در جهان عرب – مسلمان و همسو شدن خارطوم با سياست سعودي بود .

Ebrahim Hamid/Anadolu.

در سال ١٩٩٣، رئيس جمهور امريکا، بيل کلينتون، سودان را در ليست کشورهاي حامي تروريسم قرار داد و سه سال بعد يک رشته اقدامات از جمله منع ( انتقال تکنولوژي، فروش قطعات يدکي و به ويژه - و از همه دشوارتر- تحريم معاملات بانکي بين المللي به دلار) را به تصويب کنگره رساند ؛ امري که صدمه سنگيني به اقتصاد سودان وارد کرد . با اين همه خارطوم توانست به دليل رونق قيمت نفت و سرمايه گذاري چين از سال ١٩٩٩ در اين حوزه، کمابيش به اموراتش ادامه دهد .شرکت بيجينگ ، اکتشافات را توسعه داده و به خصوص با ساخت لوله هاي نفت که منطقه ي ميادين نفتي در بندر سودان را به هم مرتبط مي کرد ،طي پانزده سال ، توانست سرمايه گذاري گسترده اي در سودان بکند ( بيش از ١٤ ميليارد دلار- ٨,١١ ميليارد اورو) اين کشور تا سال ٢٠١٠ روي طلاي سياه زندگي مي کرد تا زماني که جنوب سودان ، منطقه اي که ٩٠% ذخاير نفتي در آن قرار گرفته ، بعد از برگزاري يک رفراندوم بين المللي از سودان جدا شد .

البته ، اتفاقات غير منتظره اي نيز رخ داد . به اين ترتيب که بانک BNP در ماه ژوئن ٢٠١٤ به پرداخت ٩،٨ ميليارد دلار (٥،٧ ميليارد اورو ) محکوم شد ، اين غرامت بابت «جعل اسناد و مدارک تجاري» و «تباني » در نقض قانون بين المللي اضطراري اقتصادي بابت معاملاتي (١) بالغ بر ١٩٠ ميليارد دلار ( ١٦٠ ميليارد اورو ) تعيين شد . ناوگان هوايي دولتي سودان به پنج فروند هواپيما تقليل يافت و به دليل کمبود قطعات يدکي پروازها تنها در مسير هاي داخلي صورت مي گرفت . وضعيت پزشکي شديدا رو به وخامت گذاشته بود . اما خارطوم علي رغم ويراني تدريجي زير ساخت هايش و تورم فزاينده که به مرور سطح زندگي مردم راتحليل مي برد ، از اين اوضاع جان سالم به در برد .

همکاري با سازمان سيا

در اين فاصله ، داده هاي زندگي سياسي سودان به طرز چشمگيري تغيير پيدا کرده بود رهبر اسلامگرايان سودان، حسن ال ترابي در سال ٢٠٠٠ از قدرت کنار گذاشته شد و رئيس جمهور عمر البشير از اين فرصت استفاده کرد و اورا مسبب تمام تحرکات تروريستي سال هاي ١٩٩٠ معرفي کرد. او به زيرکي از حمله القاعده به نيويورک در ١١ سپتامبر ٢٠٠١ استفاده کرد تا خود را به سازمان سيا نزديک کرده و از اسامه بن لادن(٢) فاصله بگيرد .کشتار جمعي در دارفور و فجايع صورت گرفته توسط ارتش سودان در استان هاي شورشي کوردوفان و نيل آبي باعث شد در سال ٢٠٠٩ ديوان بين المللي کيفري رئيس جمهور سودان را به جرم ارتکاب جنايت جنگي و جنايت عليه بشريت و سپس در سال ٢٠١٠ به جرم نسل کشي متهم شناخت . اين اتهامات موجب دستگيري او در جريان جابجايي هاي خارجيش نشد،چون توانست تا حدي از موضع يک « اسلام گراي با حسن نيت» از ديد جامعه ي بين المللي، بهره برداري کند.

در ماه ژانويه ٢٠١٧، رئيس جمهور باراک اوباما يک دوران آزمايشي شش ماهه قبل از بازبيني تحريم هاي سال ١٩٩٧ را تعيين کرد. ضوابط و معيار هاي قضاوت که تصميم امريکا را براي حفظ يا لغو تحريم ها تعيين مي کرد شامل پنج موضوع مي شد : پايان مخاصمات در دارفور ، کوردوفان و در نيل آبي، قطع هر گونه کمک احتمالي به شورشيان سودان جنوبي – جنگ داخلي در دسامبر ٢٠١٣شروع شد و خارطوم مظنون به حمايت کردن از شورشيان بر عليه حکومت مرکزي بود - و توقف هر گونه اقدام تروريستي . این دوران آزمایشی به ظاهر براي سنجيدن اوضاع اين کشور مشکل آفرين بود اما در پس آن هدف های دیگری دنبال می شد.

درگير شدن در جنگ يمن

گرفتار در طوفان اصلاح گرايي بهارهاي عربي، يمن رئيس جمهور - ديکتاتور خود ، علي عبدالله صالح، را که از سال ١٩٧٨ مستبدانه قدرت را در دست داشت ، سرنگون کرد . هم زمان شورش زيديان (٣) که در استان هاي صعده و عمران متمرکز بودند تحت نام «حوثي» بر گرفته از نام رهبر تاريخيش واعظ حسين ال حوثي ، پايتخت ، صنعا را به تصرف درآوردند و در آنجا با دشمن قديميشان صالح متحد شدند . با جمع و جور کردن بقاياي رژيم سابقش، صالح براي راه اندازي حکومت جديد و مقابله با اسلام گراياني که در گذشته از آنهاحمايت کرده بود و براي يافتن آلترناتيوي با « رئيس جمهور دمکراتيک» عبد ربه منصور هادي که عربستان سعودي تصميم گرفته بود ازاوبه عنوان گزينه ي کم خطرتر حمايت کند، مذاکره کرد .

روز ٢٥ مارس ٢٠١٥ ، رياض حمله نظامي بر عليه حوثي ها را آغاز کرد . و به يک باره آنها را «ستون پنجم» تهران در کرانه هاي درياي سرخ معرفي کرد . يکدفعه، ابعاد جنگ داخلي يمني تغيير کرد و از سوداني که در مرز ورشکستگي قرار داشت خواسته شد در حمايت از رياض و در عوض دريافت « وام هاي» قابل توجه و مهم(٤) به يمن نيرو اعزام کند. خيلي زود ، واشنگتن که مايل بود تضميني به افکار عمومي عرب سني بدهد و از بابت امضاي قرارداد هسته اي با ايران شيعي طلب بخشودگي کند، خود را کاملا در کنار ائتلاف شش کشور عرب تحت حمايت رياض قرار داد .

اين تصميم پيش از اين، توسط باراک اوباما گرفته شده بود، اما با تعهد ترامپ براي بر هم زدن تمام اقداماتي که توسط رئيس جمهور پيشين صورت گرفته بود گسترش يافت و قوت گرفت . روز ٢٠ مه ٢٠١٧، در جريان اولين سفر خارجي بعد از انتخاب شدنش رئيس جمهور جديد امريکا در رياض خبر « امضاي قرارداد ي به منظور پشتيباني دراز مدت از امنيت عربستان سعودي و خليج فارس در برابر تهديدات ايران » را اعلام کرد . امضاي اين قرارداد توام با فروش تسليحاتي به ارزش ١١٠ ميليارد دلار به حکومت پادشاهي وهابي بود .

چندي بعد، وزير امور خارجه سعودي عادل الجبير حتي صحبت از رقم سرسام آور ٣٨٠ ميليارد دلار (٣٢١ ميليارد اورو ) کرد .اين اظهارات و اعلام اين ارقام با بزرگ نمايي توام بود ، چون سفارش هاي تحويل داده نشده و پرداخت نشده دوران رياست جمهوري اوباما و همين طور پروژه هاي خريد به امضا نرسيده را هم در جمع آورده بود . از سوي ديگر، به دليل کاهش قيمت نفت ، عربستان سعودي ديگر توان مالي پرداخت اين خرج هاي پر هزينه را ندارد . محمد بن سلمان که از ٢١ ژوئن ٢٠١٧ وليعهد وارث پادشاهي شده، خبر به فروش گذاشتن %٥ از شرکت ملي نفت عربستان (آرامکو) را به ارزش ١٠٠ ميليارددلار (٨٤ ميليارد اورو ) اعلام کرد ، تصميمي که به نظر يک کارشناس مي توان با « فروش جواهرات سلطنتي توسط ملکه انگليس » مقايسه کرد . در خصوص سفارشات نظامي ، تنها آنهايي امضا و بلافاصله پرداخت شد، که بابت خريد بمب ها و تسليحات براي يمن بود .

دوگانگي در ليبي

سودان با افزايش تعداد نیروی نظامی اش موافقت کرده ، اما بدون فاش کردن تعداد و بدون اعلام عمومي آن. و هنگامي که رئيس جمهور ترامپ مي بايست موضع خودش را در قبال دوران آزمايشي اوباما در رابطه با تحريم عليه سودان اعلام کند، تصميم گرفت... تصميمي نگيرد (١٢ ژانويه ٢٠١٧) و اين کار را به سه ماه بعد موکول کند . رئيس سرويس هاي اطلاعاتي سودان NISS ، ژنرال محمد عطا المولا عباس ، با عجله به واشنگتن رفت تا با رئيس سازمان اطلاعات مرکزي ايالات متحده CIA ، مايک پامپيو ، ملاقات کرده و وعده هاي خوشايندي به او بدهد . روزهاي ٢٧ و ٢٨ سپتامبر ، در کميته سرويس هاي اطلاعاتي و امنيتي افريقايي Cissa ، در خارطوم ، ژنرال عطا المولا عباس به نظر مطمئن مي آمد . در واقع ، ٦ اکتبر ، رئيس جمهور ترامپ تحريم ها را لغو کرد .

اما در مورد پنج ضابطه اوباما ؟ از خشونت ها در دارفور کمي کاسته شده ، اما اين امر نه در پي مذاکرات صلح بلکه به دلیل ضرباتي است که به جنبش چريکي وارد آمده. همين طور در کوردوفان ونيل آبي که بهبود اوضاع در اين مناطق بيشتر به دليل بحران رهبري سياسي وقدرت در درون جنبش چريکي بين عبدالعزيز ال هيلو و مالگ آگار ، در درون جنبش مردمي ازادي بخش سودان شمال MPLS-N بوده، تا آتش بس هاي بي نتيجه . در مورد جنگجويان شورشي جنوب سودان ، آن ها کمکي از خارطوم دريافت نمي کردند ولي در مورد اين که قبل از ژانويه ٢٠١٦ هم کمکي دريافت نکرده باشند ترديدي وجود دارد . در مورد پشتيباني از تروريسم ، همه برمي گردد به تعريفي که شما از اين لغت داريد : رژيم خارطوم «دوستان» خود را در ليبي دارد ( شبه نظاميان اسلام گرايي که کم و بيش از رژيم فايز سراج پشتيباني مي کنند) و «دشمناني» دارد که وابسته به دفتر مارشال خليفه حفتردر شرق مي باشند . ولي به دليل اين دو گانگي که کشور هاي غربي را در برابر دو رژيم از هم جدا می کند ( فرانسه به عنوان مثال سراج را به رسميت شناخته ولي به حفتر کمک نظامي مي کند ) ، محدوده فعاليت خارطوم وسیع تر شده است : هر کسي «تروريست » خود و «رهايي بخش و ناجي» خود را دارد .

مخالفت با ايران

در اين ميان رژيم سودان بيش از پيش به «برنامه ديپلماتيک » امريکايي-سعودي در جهان اسلام ملحق شده يعني ، ضد قطر، ضد ترکيه و به خصوص ضد ايران بودن . ١٣ اکتبر گذشته دونالد ترامپ« عدم تاييد» قرار داد هسته اي با ايران که توسط باراک اوباماامضا شده بود را اعلام کرد ، در اين قرارداد بندي پيش بيني کرده واشنگتن هر سه ماه مي تواند اجراي اين برنامه بين المللي را بازرسي کند . امتناع ترامپ از تاييد تحقق توافقنامه ها کنگره را مجبور به راي گيري براي حفظ (با چه ضمانت هايي؟ ) يا لغو آن می کند . اين تصميم به سخره گرفتن رئيس دولت ايران و تقويت افراطي ها را در درون حکومت مي انجامد . به اين ترتيب چه با ميل و چه با زور حالا خارطوم ، سوار بر کشتي امريکا به آب زده و به ميل ناخدائی سرگردان به اين طرف و آن طرف مي رود . برای سوداني ها اين ناروشنی سیاست امریکائی ها بویژه ٢٥ سپتامبر گذشته آشکار شد ، هنگامي که چاد با محدوديت دريافت ويزاي امريکا مواجه شد در حالي که رژيم انجامنا بهترين دستيار و کمک کشورهاي غربي بر عليه تروريسم در منطقه ساحل بود . خارطوم که بعد از سال ها درگيري با چاد، چند سالي است که شديدا به انجامنا نزديک شده، حال ممکن است هزينه ي آن را بپردازد .

سودان، که از جدايي جنوب کشورش ضربه خورده ، از اغتشاشات مسلحانه داخلي برآمده ازدر گيري هاي جنوبي التيام نيافته، تخريب شده ، از بابت بحران اقتصادي ناشي از دست دادن منبع ثروت نفتي ، از توان افتاده است. این کشور خود را در آغوش رياض انداخته تا نظر مساعد اين رژيم بحران زده که براي فتنه بزرگ ( نزاع الهيات و سياست )به دنبال متحدمي گردد ، را جلب کند . نزاعي که مشخصا رياض را در مقابل ايران و در درجه دوم در برابر يک گروه متحد ناهمگن قرار مي دهد . با وجود اين که تحريم هاي اين کشور برداشته شده ولي لغو آن ها در سطح بين المللي ضمانتي براي دستيابي به صلح در درون کشورش را در پي نداشته است . و در واقع، اين توافق با شيطان ، سودان را در ميدانگاه رزمي بزرگتر انداخته که در آن تمام جهان عرب بعد ازسرنگوني نمادين رژيم بن علي درتونس ژانويه٠١١ ٢ در آن غوطه ور هستند .

سودان که در بازی با تناقضات محلي مهارت دارد، موفق خواهد شد در برابر چالش هاي دشوار پيش روکارت هاي خود را رو کند؟ در اين ميان ، رياض بطور انبوه در حال خريد زمين هاي زراعي سودان است. این کار در چارچوب برنامه اي صورت می گیرد که به يکي از نزديکان ميلياردر و کارآفرين انگليسي- سوداني Mo Ibrahim سپرده شده است . بعد از سربازان حالا نوبت سورگوم (ذرت خوشه اي) است .

(١) این قانون که در سال ١٩٧٧ در دوران جنگ سرد به تصویب رسید به دنبال بلوکه کردن تمام عملیات اقتصادی بود که بر ضد ایالات متحده انجام می شد .

(٢) اسامه بن لادن بین سالهای ١٩٩٢ تا ١٩٩٦ در سودان زندگی کرد.

(٣) زیدیه یکی از فرقه های شیعه است که نامشان را زید بن علی گرفته اند. سلسله ای از سلطان های زیدی تا سال ١٩٦٢ بر کشور حکمرانی می کردند

(٤) حمله سودان بیشتر هوائی بود و کشور امکان عملیات زمینی را نداشت.