و شوق مرا فراگرفت
و هرگز ترکم نکرد
از داشتن تو در درونم
آن جا که قلب است
آن جا که خون مي جهد، يا آن جا که موج مي زند
شادي- بدون افق حساسِ پوست
حتي زلال تر از آب
آثار آنا گرکي، شاعر و مبارز کمونيست در نبرد براي آزادي الجزاير، چهره اي ناشناخته مانده است. او در ٣٤ سالگي درگذشت. انتشارت تِراس، شعرهاي او را منتشر کرده است. اين بنگاه انتشاراتي جديد و مستقل در شهر مارسِي قراردارد و از نام و راه و رسم مجله اي الهام گرفته که در سال ١٩٥٣ پيش از آغاز جنگ آزادي بخش الجزير، ژان سِناک (که در اثر ضربات چاقو در ١٩٧٣ در شهر الجزيره به قتل رسيد) آن را پايه گذاري کرد. فقط يک شماره از آن مجله منتشر شد و در آن نوشته هاي آلبر کامو، محمد ديب، فرانسيس پونژ،کاتب ياسين، ژان-پييرميلکام، ژان دانيل، آلبِر کوسِري (قصيري)، عبدالقادر سَفِر، ژاک لوِ... گردآمده بود. هدف مجله تراس، ايجاد تبادل و پيوند بين روشنفکران و نويسندگان گوناگون مديترانه و معرفي شعرها و نثرهاي آنان با گنجاندن ادبيات در يک برنامه سياسي دگرگوني مناسبات سلطه گري بود.
انتشارات تراس مايل است که اين طرح را از نو زنده کند. علاوه بر جلد اول شعرهاي آنا گرکي، «دُرُست برفراز سکوت» که در ژانويه ٢٠٢٠ منتشر شد، قرار است در ژوئن ٢٠٢٠، «خورشيد زير اسلحه ها» منتشر شود که روايت جديد از سه رمان سِرژ ميشِل با عنوان هاي «اوهورو لومومبا» (١٩٦٢)، «نور با چهره اي پوشيده» (١٩٨٢) و «ديگر بياباني نيست» (هرگز منتشر نشده) است. ناشران جوان قصد دارند هشت اثر ديگر را در سال ٢٠٢١ عرضه کنند که همه آن ها درچاچوب خط مشي انتشاراتي پسااستعماري و انترناسيوناليست با هدف ايجاد « پيوندگاهي ميان ضروريات زيبائي شناختي و تعهد سياسي » جاي مي گيرند.
«درست برفراز سکوت» آميخته اي از برگزيده ي شعرهاي دو جُنگ است (به زبان هاي فرانسه و عربي با ترجمه ي لَميس سعيدي، شاعره جوان الجزايري)، که اعتبار گذرائي براي بانوي ناشر کتاب هاي «الجزاير، پايتخت الجزيره »(١٩٨٢) و «دوران قدرت» (١٩٦٦) فراهم آورد. اين دو کتابِ بلندپروازانه، آزاد و قوي، گزارشي را از يک انديشه در عمل ارائه مي دهند:
من نه براي خود، که براي همه مي نويسم
من مي گويم «من»، اما بايد خواند «ما»
من براي شرح روزگاري مي نويسم
درحقيقت، براي پس دادن قرضي است که مديون آنيم
(«شعري براي روشن کردن سخن»)
«کوسه هاي انقلاب»
اين بيت هاي سرشار از اميد را که نوآوري زيباي شعر مبارزه است، بايد به نظريه هائي درباره ادبياتِ که با وضعيت پسااستعماري مرتبط است و نيز به يک سلسله مقاله افزود که در مجله «آفريقاي جوان» و "«انقلاب آفريقائي» منتشر شدند. بايد دادخواهي آنا گرکي و رفيقان او را نسبت به دوران زندان و شکنجه نيز به آن اضافه کرد. همان طوري که کميته دفاع از معلمان در سال ١٩٥٨، در جزوه «ماجراي معلمان الجزيره»، اين شکايت و گواهي ٢١ زنداني شکنجه شده در دوران جنگ الجزيره در سال ١٩٥٧ را بازتاب داد. اين مجموعه ميزان تعهد کامل و قاطع آنا گرکي را در مبارزه ضداستعماري و خشم او را بلافاصله پس از استقلال الجزاير عليه «کوسه هاي انقلاب» نشان مي دهد.
از سوي ديگر، قطعه هائي با ادعاي هنري نوشته شده اند که به نوشته هاي کلاس هاي دبستان شباهت دارند. با ساده "«نگاري» خواسته اند مطلب براي مردم قابل درک باشد. بدين ترتيب، گويا خلق فقط اجازه دارد که به شعرهاي جشن اربابان، فرمانداري منطقه ١٩، گوش دهند. ما حق داريم که در بهترين حالت، سرمقاله هائي با نثر موزون، نازل، براي مثال، به مدد سردرگمي موجود بين تبليغات، عاميانه سازي و شعر بنويسيم . نگراني مردم را شتاب زده پوپوليسم تلقي مي کنند و موجب پيدايش ادبيات تحقيرآميزي مي گردند که هيچ ربطي به ادبيات مردمي نداشته و بر خَلقِ آثار کم ارزش براي انسان هائي که دون شمرده مي شوند، مبتني است.
ملاحظاتي روشن بينانه، با توجه به اين که «مبارزان واپسين لحظه » از مخفي گاه ها و مرزها بيرون مي جهند تا افتخار کسب کرده و به مقام هاي ناحق برسند. اين نکته مسئله ساز را امروز نيز در جنبش «حرکه» مي بينيم و درست در لحظه هائي که اعتراض هاي طبقه هاي مردمي عليه نظام در الجزاير کاهش نمي يابند، نوشته هاي آنا گرکي آهنگ ويژه اي دارد.
* رنه شار René Char شاعر و مبارز جنبش مقاومت فرانسه در دوران جنگ دوم جهاني (١٩٨٨-١٩٠٧)