ترکیه-کردستان، یک شکست ناگوار برای حزب طرفدار کردها

دومین حزب مخالف ترکیه، حزب دموکراتیک خلق ها، HDP (طرفدار کردها)، در معرض تهدید دائمی ممنوعیت، چهارمین کنگره خود را در ۱۵ اکتبر ۲۰۲۳ ، در آنکارا برگزار کرد، در حالی که بیش از ۳۰۰۰ فعال آن، اکثرا به خاطر اتهامات ساده عقیدتی، در زندان های ترکیه به سر می برند،. در میان رهبران زندانی، صلاح الدین دمیرتاش، نماینده بسیار محبوب مجلس، و شهردار سابق دیاربکر، گولتان کیشاناک قرار دارند. هزاران شرکت کننده در این کنگره، استادیوم ورزشی پایتخت ترکیه را با شعار «زندانیان سیاسی افتخار ما هستند» به لرزش درآوردند.

اگر بنظر می آید که فضای حاکم بر محیط دلگیر و غمبار است، دلیلش شکست انتخاباتی اپوزیسیون متحد شده، در ماه مه ۲۰۲۳، است که تاثیرات خود را بر جای گذاشته است. اوزگول ساکی، نماینده منتخب جنبش سوسیالیستی و فمینیستی استانبول می گوید: «شوق کمتری نسبت به کنگره های قبلی وجود دارد. مردم همیشه بسیار سرخورده هستند. در فضای سیاسی کنونی سربلندی کار دشواری است.»

این اتحاد یک دام بود

در ۱۴ مه ۲۰۲۳، رجب طیب اردوغان در دور اول انتخابات ریاست جمهوری اول شد و نیمی از مردم را متحیر کرد. رقیب وی کمال قلیچ داراوغلو با وجود این که از سوی HDP حمایت می شد، آرای کمتر از حد انتظار به دست آورد. امید به شکست اردوغان در کشوری که توسط یک دولت اسلامی و محافظه کار با گرایشات فاشیستی خفه شده، در حال محو شدن است. بخش بزرگی از اپوزیسیون هنوز هم وادار به سکوت شده، زندانی یا در تبعید هستند.

انتخاب HDP برای عدم معرفی نامزد در انتخابات ریاست جمهوری و تصمیم بر ائتلاف با نامزد کمالیست، از نظر کردها و چپ ترکیه فاقد شفافیت بود. مصطفی کمال آتاتورک صد سال پیش ترکیه «مدرن» را با شعار «یک کشور، یک مردم، یک زبان، یک پرچم» تاسیس کرده بود. قلیچ داراوغلو و حزب جمهوری خواه خلق (CHP) که به سیاست انکار گرایانه اش در قبال کردها معروف است، این جریان کمالیست را تجسم می بخشید. پس، مسئله این بود که با این دشمن متحد شویم تا دشمن خطرناک‌تری را براندازیم. گولتان، معاون پارلمانی، موضوع را این گونه توضیح می‌دهد: «اگر اردوغان با یک اپوزیسیون متفرق و حضور یک نامزد HDP در دور اول پیروز می‌شد، همگان کردها را متهم می‌کردند که یک فرصت تاریخی برای سرنگون کردن اردوغان را از دست داده‌اند.»

آیا پیروزی اردوغان باعث شگفتی است؟ شبنم اوغوز به ما می گوید: «به راستی، خیر» .

اردوغان به تدریج کنترل کل دستگاه دولتی را در دست گرفت: رسانه ها، قوه قضائیه، آموزش ملی. دیوان عالی کشور کاملاً در اختیار حزب عدالت و توسعه (AKP) است. شواهدی وجود دارد که تقلب صورت گرفته است، به ویژه در مناطق زلزله زده، در آنجا، بسیاری از برگه های رای به نام رای دهندگانی بود که در محل حضور هم نداشتند. در مناطق کردنشین نیز ثابت شده که تقلب صورت گرفته است.

انتخاب های ناشی از سستی در مذاکرات

جنبش کرد و ترقی خواهان ترک در اثر سرکوب، به ویژه در آموزش و پرورش، دانشگاه ها و بیمارستان ها، به انزوا رانده شده اند و نیاز به یک گشایش دموکراتیک داشتند تا خودشان را بازسازی کنند. به همین دلیل، انتخاب کردند که برای دعوت به رای به قلیچ داراوغلو کمالیست فراخوان بدهند. اما اتفاق نظر در مورد روش اتخاذ شده برای این انتخاب وجود ندارد. آیا HDP خودمختاری اش را سرسری به حراج نگذاشته است؟ در پشت صحنه کنگره، چندین شرکت کننده از نارضایتی خود در این باره به ما گفته اند که گولتان این گونه خلاصه کرده است:

ما می بایستی، قبل از تسلیم رای های خود، از قلیچ داراوغلو تعهدات کتبی مشخصی می‌خواستیم، مانند آزادی زندانیان سیاسی و انتصاب مجدد شهرداران برکنار شده توسط اردوغان. اما قلیچ داراوغلو اسیر اتحاد خود با پنج حزب دیگر بود که هر کدام از حزب قبلی ملی‌گراتر و به‌طور هیستریک ضد کرد بودند.

یکی دیگر از عناصر تنش در جنبش: بیانیه صلاح الدین دمیرتاش به نفع قلیچ داراوغلو بود. دمیرتاش، پس از مدتی تردید، از گوشه سلول خود، از نامزد کمالیست حمایت کرد و مقامات حزب خود را در برابر یک عمل انجام شده قرار داد. این نارضایتی، از این حیث قابل توجه است که برای بخشی از حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، دمیرتاش بیش از اندازه محبوب است و بر وجود یک زندانی دیگر، عبدالله اوجالان، سایه انداخته است. پایان انزوا و آزادی اوجالان خواسته مهم نمایندگان کنگره است. مدت سه سال است که اوجالان در انزوای کامل در زندان امرالی محبوس است. او در سال ۱۹۹۹، به دنبال عملیات مشترک آمریکا، ترکیه و... اسراییل، به زندان افتاد.

یک نقش جایگزین که باید ارزش گذاری شود

سخنرانان همچنین در مورد حمایت آشکار و شفاف کردها از مردم فلسطین، همانطور که تولای هاتیم اوغلاری، یکی از رؤسای جدید حزب برابری خلق ها و دموکراسی (هِدِپ)، نام جدید HDP، یادآور شد، تردیدی باقی نگذاشتند. او خود یک عرب اهل الکساندرت (هاتای) و مظهر تمایل جنبش سیاسی کرد برای ادامه سیاست اتحاد با سایر جوامع تحت ستم ترکیه است. به باور شبنم اوغوز:

ما می‌توانیم از HDP انتقادات زیادی بکنیم، اما این حزب ابزاری دارد که با آن می تواند خیلی چیزها را عوض کند. سایر احزاب، جملگی ناسیونالیست هستند. HDP مخالف هر نوع ناسیونالیسم است، حتی از نوع کردی. تنها حزبی است که اقوام مختلف، کردها، و همچنین ارامنه، و هویت های مذهبی تحت ستم مانند علویان یا جنبش LGBT را به رسمیت می شناسد. حمایت آشکار از جنبش LGBT آسان نیست. این موضع همیشه در میان بخشی از پایه ها مورد قبول قرار نمی گیرد. اما در عین حال، این HDP است که بیشترین تعداد نمایندگان فمینیست‌ را در پارلمان دارد.

در این کنگره که سرشار از تردید و بازنگری بود و در فضای دشوار سیاسی، انتقادات دیگری دموکراسی داخلی حزب را آماج خود گرفتند. از نظر گولتان، معاون پارلمانی:

گاه نامزدهایی پیدا می شدند که از مناطق دیگر آمده و در خود آن محل ناشناخته بودند. آنها اغلب از مقابل فعالانی عبور می کردند که شبانه روز زحمت می کشیدند و خطر می کردند. کنگره تصمیم گرفت که در آینده کاندیداها توسط اعضای پایه تعیین شوند. روش عمودی انتخاب نامزدهای انتخاباتی دیگر قابل قبول نبود.

کوبانی، محاکمه شرم

عزم مقامات ترکیه برای سرکوب رهبری کرد HDP ، در دادگاه کوبانی آشکارتر شد. فردای کنگره، شاهدیم که در جلسه دادگاه آنکارا، ۱۰۸ کادر حزبی متهم می شوند به این که باعث مرگ ۳۷ نفر، در سال ۲۰۱۴ ، در پی تظاهرات همبستگی با کوبانی شده اند. در این شهر کردنشین سوریه در مرز ترکیه، چریک‌های پ‌ک‌ک و یگان‌های مدافع خلق (YPG) از آخرین خانه‌های مانده، در برابر حملات سازمان دولت اسلامی (OEI) داعش دفاع می کردند. به بهای تلفات سنگین، شهر سقوط نکرد و سرانجام و کمی دیر، ائتلاف بین المللی تصمیم گرفت به جنگجویان کمک نظامی کند. این آغاز پایان داعش بود.

در جریان نبرد کوبانی، نه تنها ارتش ترکیه مرزها را بست و از کمک کردهای ترکیه به مقاومت جلوگیری کرد، بلکه بدتر هم کرد. روزنامه نگارانی مانند جان دوندار ثابت کرده اند که کاروان های بشردوستانه ترکیه، در واقع، برای جهادگران سوری سلاح منتقل می کردند. پس از آن، HDP خواستار برگزاری تظاهرات حمایتی شد و از انفعال آنکارا در مبارزه با داعش انتقاد کرد. تعدادی از این تظاهرات به خشونت کشیده ‌شدند و حکومت HDP را مسئول مرگ‌های ناشی از آن ‌دانست. امروزه، ۳۹ تن از اعضای رهبری آن حزب همچنان در زندان هستند و برخی دیگر در حصر خانگی به سر می برند. دادستان، برای صلاح الدین دمیرتاش تقاضای در مجموع ۳۰۰ سال زندان کرده است. سایر متهمان با خطر حبس ابد روبرو هستند.

وقتی نظمی گور، مقام منتخب و رئیس سابق انجمن حقوق بشر (IHD) که او نیز در معرض خطر حبس ابد است، با وجود سی متری که ما را در دادگاه از هم جدا می کند، فریاد می زند: «حضور شما برای ما ارزش زیادی دارد، زنده باد همبستگی جهانی!» متاثر می شویم. بعید است که مقامات ترکیه که به تازگی بیش از ۱۵۰ زیرساخت روژاوا را بمباران کرده اند و همچنان در تلاش برای نابودی جنگ چریکی PKK در شمال عراق هستند، این صدا را بشنوند. هِدِپ راه دشواری را در پیش دارد.