بیش از ۲۰ سال است که تانیا صالح به چهرهای شناخته شده در صحنۀ هنری آلترناتیو عربی تبدیل شده است، به ویژه از زمان انتشار آلبوم الجیل الجدید (نسل جدید) در سال (۲۰۰۲) وی تجربه های متعددی در زمینه های گوناگون هنری داشته است؛ از جمله در سینما ترانه های فیلمهای کارامل و حالا کجا بریم؟ ( ساختهٔ نادین لبکی)، ریتم های بوسا نوا در چند تصویر (۲۰۱۴)، یا متن های متعهد همراه با موزیک الکترونیک در آلبوم تقاطع (۲۰۱۷).
در« بازی کودکان»، این هنرمند لبنانی به جرگه خوانندگان عربی ای می پیوندد که استعداد خود را وقف هنری کرده اند و گاه کم اهمیت شمرده می شود. باید دانست که برخی از هنرمندان، مانند مرسل خلیفه و امیمه الخلیل، کارهای ارزنده ای برای کودکان ارائه داده اند («طفل و طيارة» ـ کودک و هواپیما ـ، «لأولاد و الذئب» ـ بچه ها و گرگ ـ در آلبوم At the Border، ۱۹۸۰)، هنرمندان فلسطینی چون ریم بنا (April Blossoms. Songs from Palestin، ۲۰۰۹) و اخیراً فرج سلیمان (mFahee، ۲۰۲۱) نیز نشان داده اند که کودکان شایستۀ توجه هنرمندان حرفه ای هستند.
آلبومی برای دیدن و شنیدن
در دورانی که موسیقی اکثراً تنها به شکل دیجیتالی عرضه میشود، «بازی کودکان» هم یک آلبوم الکترونیکی است و هم یک شیء واقعی. این اثر شامل ۱۰ ترانه به زبان عربی لبنانی از کارهای تانیا صالح است که در تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۲۴ بر روی تمام پلتفرمهای شناخته شده موسیقی منتشر میشود و پیش از آن با ویدیوهای کوتاه به شکل فیلمهای انیمیشن در یوتیوب معرفی شده است. این آلبوم به همراه کتابچه رنگ آمیزی و دفترچهٔ اشعار با ترجمههای فرانسوی و انگلیسی آنها ارائه میشود که قبل از تعطیلات سال نو در دسترس قرار خواهد گرفت وتانیا امیدوار است علیرغم تهاجم اسرائیل بتواند مراسم رونمایی آن را در بیروت برگزارکند.
تانیا صالح در مدرسۀ هنرهای زیبا تحصیل کرده و قبل از جذب شدن به دنیای موسیقی، زندگی حرفهای خود را به عنوان گرافیست آغاز کرده است. او که به جنبهٔ بصری آلبومهایش اهمیت زیادی میدهد و همواره آنها را با کارهای خلاقانه و اصیل در حوزۀ عکس، نقاشی یا گرافیک همراه کرده است. در تولید آلبوم «تقاطع» ، او هنر خیابانی را که در زمان انقلابهای عربی به اوج رسید، به طور ویژه مورد توجه قرار داده است. تانیا در «بازی کودکان»، پیوندی میان موسیقی و دفتر شعر برقرارکرده است: نقاشیها با دست کشیده شده و بعد اسکن شدهاند و برای ویدیوی ترانهها انیمیشن سازی شده است. برخی از این نقاشیها در دفتری جداگانه به صورت سیاه و سفید برای رنگ آمیزی طراحی شده اند. او توضیح میدهد:
می خواستم بشود موسیقی را به ساده ترین شکل ممکن روی تلفن همراه گوش داد، اما در عین حال یک شیء واقعی هم باشد که بتوان از طریق آن با کودکان ارتباط برقرار کرد؛ به ویژه در دیدارهایی که مثلاً در اردوگاه های پناهندگان در لبنان و جاهای دیگر برگزار خواهد شد.
یک خوانش دوگانه
«بازی کودکان» اولین آلبومی است که این هنرمند پس از اقامت در پاریس در سال ۲۰۲۲ در این شهر ضبط کرده است؛ پروژهای قدیمی که تحقق آن با وقایع اخیر تسریع شد. مدتها بود که او به فکر ساخت آلبومی برای کودکان لبنانی در داخل و خاج از کشور بود، اما حوادث ۷ اکتبر ۲۰۲۳ ، نسل کشی و قتل عامهای پس از آن، باعث شد پروژه را زودتر عملی سازد:
آلبومی هم برای بزرگسالان آماده دارم، اما فکر کردم فعلا زمان مناسبی برای انتشار آن نیست. می خواستم کاری برای کودکان ارائه دهم، تا یکنفر باشد که در این اوضاع نابسامان و در میان این همه ویرانی، به فکر آنها باشد. نباید به آنها دروغ گفت و وانمود کرد که همه چیز عادی است، رنگها ونقاشیها خودشان به آنها نشان میدهند که جنگ پایان خواهد یافت
در واقع، عناصر آشنا برای کودکان، مانند حروف الفبا، روزهای هفته و لالاییها، در قطعات در نوسان هستند. آلبوم خوانشی دوگانه را ارائه میدهد که در آن تاریخ و مسائل جاری منطقه، یعنی لبنان و فلسطین به همراه داستانها به وضوح حضور دارند. به عنوان مثال، قطعۀ «الجار» (همسایه) با ریتمی تند داستان خانهای را روایت میکند که در حال سوختن است، در حالی که مردی که معمولاً در آن زندگی میکند آنجا نیست اما «کلید در جیبش است». این اشارهای ظریف به کلیدهایی دارد که فلسطینیان، پس ازمهاجرت اجباری «نکبه»، همراه خود بردند، با امید به اینکه روزی بتوانند به سرزمینشان بازگردند. همچنین به راحتی میتوان هویت «هیولای بزرگ» در قطعه هفتم را که «به خانه های روستائیان حمله میکند و درختان زیتون را به آتش میکشد» حدس زد؛ هیولایی که در ویدیو کلیپ به شکل یک چکمه نظامی غول پیکر نشان داده میشود. ادای احترام به مردم غزه نیز در ترانۀ «ضوی» (بدرخش) به وضوح بیان شده که «با عشق فراوان» به «مهندس حسام العطار» تقدیم شده است؛ کودکی از غزه که با خانوادهاش جابه جا شده و به خاطر تواناییاش در استفاده از انرژی بادی برای تأمین برق چادرهای آوارگان، به او لقب «نیوتون غزه» داده اند.
نه تحقیر و نه انزوا
قطعات موسیقی و کتابچۀ «بازی کودکان» ترکیبی هنرمندانه از ارجاعات اسطورهای یا تاریخی فینیقی، ارج نهادن به زبان عربی ـ به ویژه برای کودکان دیاسپورای لبنانی در کشورهای غیرعرب زبان ـ و همچنین اشاره به آثار کلاسیک غربی، مانند قطعۀ «دوازده واریاسیون از آه ! مادربه تو خواهم گفت» از موتسارت، به عنوان ملودی قطعۀ الفبا یا اشاره به افسانۀ «ملخ و مورچه» در کلیپ قطعۀ «موسيقى» می باشد. «میخواهم به کودکانمان نشان دهم که ما البته میتوانیم چیزهایی از فرهنگ سرشار ازغنای غربی برگیریم، اما خودمان نیز داشته های زیبایی داریم که باید به آنها افتخار کنیم و این دو با هم در تناقض نیست.»
با ارائه آهنگهایی با اشعار ناب و ترکیب و تنظیم حرفهای موسیقی، همراه با بخشهای قابل توجهی از تکنوازی سازها، تانیا صالح امیدوار است سهمی در نوعی آموزش موسیقی ایفا کند که در آن آکوردهای ماژور و مینور موسیقی غربی با ربع پردههای موسیقی عربی در هم میآمیزند. وقتی کتابچه «بازی کودکان» را ورق می زنیم با نوشته عجیبی به خط فنیقی مواجه می شویم که معنی آن «عشق و صلح» است. چه آرزویی بهتر از این برای کودکان فلسطین و لبنان میتوان داشت؟
