ابتدا به سلیمانیه، مقر اتحادیه میهنی کردستان (UPK) که حزب جلال طالبانی است که اخیرا درگذشته رفتیم. کردستان عراق یک منطقه خودمختار سیاسی است که توسط دولت اقلیم خودمختار کردستان عراق اداره می شود و از سال ۲۰۱۵، خودمختاری آن در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است. این منطقه خودمختار توسط دو حزب کرد عراقی اداره می شود که عبارت از حزب دموکراتیک کردستان (PDK) به رهبری مسعود بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان (UPK) جلال طالبانی است. حزب دموکراتیک کردستان به شدت با حضور حزب کارگران کرد ترکیه (PKK) در کوهستان مخالف است و برای ازبین بردن آنها با ترکیه همکاری می کند اما حزب اتحادیه میهنی کردستان سختگیری کمتری نشان می دهد و تسهیلاتی برای این که PKK بتواند در منطقه تحرک داشته باشد فراهم می کند. هردو حزب کردستان عراق کم و بیش محافظه کار هستند درحالی که، حزب کارگران کرد ترکیه دارای خاستگاه چپ تندرو است. به علاوه، از ۱۰ سال پیش، این حزب یک متحد سیاسی بسیار ارزشمند در روژاوا (۱)، نیروهای دموکراتیک سوریه (FDS) یافته است.
اگر به همه اینها، خیزش مردمی آغاز شده توسط کردهای ایران و انتخابات ترکیه در ماه مه ۲۰۲۳، که می تواند پایان حکومت رجب طیب اردوغان باشد هم افزوده شود، نوروز امسال نویدبخش همه امکانات و امیدواری ها است.
در راه قندیل
ما همراه صدها تن، از جمله شیلان شکیر، یک بانوی مبارز کرد به سوی ارتفاعات کوهستانی براه می افتیم. در این پایان ماه مارس، هوا بارانی و وضعیتی مطلوب است زیرا چنان که آزاده، دوست و همراه شیلان می گوید: «پهپادها زمانی که وضعیت دید نامناسب باشد پرواز نمی کنند». کلمرگ و فاراشین، میزبانان ما مانند صدها خانواده دیگر تن به خطر داده و به قصد قندیل، که منطقه ای متشکل از حدود ۶۰ روستا است که بخش بزرگی از آن در دست PKK قرار دارد، براه افتاده اند. پس از چندین ساعت طی مسیر و عبور از آخرین ایستگاه بازرسی چریک ها، به قله قندیل می رسیم. در اینجا پرچم های PKK در اهتزاز است و مبارزانی که چهره هایشان با کفیه پوشانده شده و سلاح در دست دارند اتوبوس، وانت و خودروها را بازرسی می کنند.
چند کیلومتر دورتر، در گورستان شهدا توقف می کنیم. در میان تازه ترین گورها، در بالای گورستان آرامگاه اوین گویی، مبارز تاریخی کشته شده در پاریس در ۲۳ دسامبر ۲۰۲۲ دیده می شود. گرد سنگ قبر او بسیاری از اشخاص تأیید می کنند که او با شیوه های معمول ام آی تی (MIT)، دستگاه اطاعاتی ترکیه، به خدمت گرفتن آدمکشان زندانی، کشته شده است.
جشن کاملا سیاسی شده نوروز آغاز می شود. به یکی از روستاهای قندیل می رسیم که در سال ۲۰۱۵ توسط هواپیماهای نظامی ترکیه بمباران شده است. با آن که مقامات ترکیه می گویند که فقط مواضع نظامی ها («تروریست ها») را هدف می گیرند، کودکان بسیاری در میان قربانیان وجود دارند. ترکیه بی وقفه این پایگاه تاریخی چریک های کرد را بمباران می کند، اما با وجود برخورداری از فناوری های «ناتو» و استفاده از سلاح های شیمیایی، تاکنون نتوانسته پایگاه های این چریک ها را از بین ببرد. در سال های اخیر پهپادهای هراس انگیز ترک ها هم بذر وحشت می پاشد. چریک ها برای مقابله تدابیری درپیش گرفته اند ولی وضعیت بسیار حساس است. شیلان شکیر توضیح می دهد که: «پهپادهای مسلح هرروز برفراز روستاها پرواز می کنند». «حملات شیمیایی پوست را می سوزاند و ایجاد خفگی می کند. ما مدارک مستندی در این زمینه ارائه کرده ایم اما دنیا اعتنایی نمی کند».
تکنیک جدید برای مقابله با پهپادها
سفر در محوطه بزرگی واقع در بین کوه ها به پایان می رسد که در آن صحنه ای آراسته شده که با پرچم های چریک ها، تصاویر شهیدان و عبدالله اوجالان تزیین شده است. بیشتر خانواده ها چادر می زنند و آتش روشن می کنند. در شب ۲۰ مارس، شرکت کنندگان دهها مشعل روشن نموده و فضایی به وجود می آورند که کوهستان را روشن می کند درحالی که آسمان نیز با صدها وسیله آتش بازی دستی که برای این مناسبت توزیع شده روشن می شود.
در بعد از ظهر روز ۲۱ مارس، روی صحنه بزرگ و زیر باران افراد زیادی درباره نوروز، بزرگداشت شهیدان و قربانیان زلزله و چریک ها صحبت می کنند. به نظر آنها، تا زمانی که زنان آزاد نباشند، جامعه نمی تواند آزاد باشد.
آزاده می گوید که در سال های اخیر PKK در کوهستان های کردستان «فن چریکی جدیدی برای مقابله بهتر با پهپادها یافته است. این فن ۳ روش دارد: سازماندهی تردد زیرزمینی، رفت و آمد گروه های ۴ یا ۵ تنی رزمندگان و پوشیدن لباس های استتاری که مانع از این می شود که افراد با حرارت بدنشان ردیابی شوند.
به گروهی از جوانان کرد می پیوندیم که دور آتش حلقه زده اند.
جشن و ایستادگی دربرابر استبداد
از زمان های دور، کردها نوروز را در اول فروردین که آغاز بهار است جشن می گیرند. منشأ این جشن مربوط به پیش از اسلام است و همه اقوام ایرانی (بلوچ، فارس، آذری، پشتون، تاجیک و غیره) و نیز برخی از کشورهای همسایه در آسیای مرکزی (ازبک ها، قزاق ها و ترکمن ها)، جمهوری آذربایجان و در سرزمین های دوردست مانند پارسیان هند و بهایی ها نیز آن را جشن می گیرند.
در سنت های کردها، نوروز تنها یک جشن آغاز بهار نیست، بلکه به ویژه سالگرد پیروزی مردمی است که به پیشوایی کاوه آهنگر علیه جبار خونخواری به نام ضحاک قیام کردند و روز کسب آزادی و رهایی است.
در اساطیر کرد، ضحاک جبار مستبدی است که با بستن پیمان با اهریمن نماد همه ظلم ها و بدی ها است و در اوستای زرتشت بیش از ۴ هزار سال پیش، از او یاد شده و در آیین های یکتاپرست راهگشای شیطان، ابلیس و شیاطین دیگر است. ضحاک درمورد مرگ و زندگی مردم از قدرت مطلق برخوردار بوده و درد بی درمانی هم داشته است: اهریمن در هنگام بستن پیمان بر شانه های او بوسه می زند و موجب رویش مارهایی می شود که زندگی اش را زهرآگین می کنند. ضحاک پزشک هایش را احضار می کند و آنها از بیم جان خود تجویز می کنند که هر روز مغز یک جوان را بر روی هریک از شانه هایش بمالد. در طول سال ها، این قربانی کردن جوان ها موجب بروز نارضایتی عمومی می شود. ۳ تن به دربار ضحاک آمده و او را متقاعد می کنند که آنها را به عنوان پزشک استخدام کند. آنها مخفیانه می کوشند هر روز جان یکی از دو جوان را نجات داده و بجای آن از مغز گوسفند استفاده می کنند. جوانان نجات یافته با تغذیه از گوسفندها و بزهایی که روستاییان به آنها می دهند زندگی و رشد می کنند. هنگامی که پس از چند سال تعداد این جوانان به حد کافی می رسد، کاوه آهنگر که ۱۶ تن از ۱۷ پسرش قبلا قربانی ضحاک شده بودند، از پیش بند آهنگری خود پرچمی می سازد و مردم را به قیام علیه ضحاک فرامی خواند. این قیام با کمک جوانان کوهستان پیروز و ضحاک در روز اول فروردین کشته می شود. به این ترتیب، در روز اول سال نو، مردم از بند یک جبار مستبد رها می شوند.
کردها این پیروزی مقاومت و آزادی ناشی از آن را هرسال جشن می گیرند.
برگزاری جشن نوروز، مانند همه دیگر نمادهای فرهنگ، زبان و هویت کردها در ترکیه ممنوع بوده و از سال ۱۹۲۴ تا ۱۹۹۵ به شدت سرکوب شده است. سرکوب برگزاری جشن نوروز در سال ۱۹۹۲ باعث کشته شدن حدود ۱۰۰ تن از مردم شد. در سنت کردها، نوروز مفهومی برابر با مقاومت دربرابر استبداد و شورش علیه همه انواع بی عدالتی دارد.