تمرکز بر انتخابات ترکیه

ترکیه، بی اعتمادی های انتخاباتی و به بیراهه کشیده شدن جامعه ای درهم شکسته

در فاصله کمی از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس در ترکیه، نتیجه نبرد انتخاباتی بین رجب طیب اردوغان و کمال قلیچ دار اوغلو، رقیب اصلی او در اپوزیسیون همچنان نامعلوم است. به رغم وجود بحران اقتصادی و حملات اردوغان علیه صداهای مخالف، به نظر می آید که او و رقیبش شانه به شانه هم حرکت می کنند. امری که نشان دهنده قطب بندی شدن جامعه ترکیه است.

در محله بورنووا در ازمیر در ساحل دریای اژه، حدود ۵۰ تن درحالی که در اطرافشان پارچه نوشته های انتخاباتی وجود دارد، برای خرید گوشت با قیمت یارانه ای صف بسته اند. از یک سال پیش، شهرداری مغازه ای کوچک گشوده که در آن هرروز گوشت به قیمتی حدود ۳۰ درصد ارزانتر از سوپرمارکت ها فروخته می شود. صف خرید تا زمان فروخته شدن گوشت تولیدی توسط کشاورزان محلی بیش از ۴ ساعت طول می کشد. این کار به قصد کمک به تولید و مصرف کنندگانی که از تورم آسیب دیده اند انجام می شود. تورمی که بنابر ارقام رسمی از ۵۰ درصد فراتر رفته ولی اقتصاد دان ها آن را بیش از این میزان می دانند.

برخی از داوطلبان حزب های سیاسی برای نزدیک شدن به خریداران از وجود صف استفاده می کنند. آنها امیدوارند با این کار چند تن از افراد مردد را برای دادن رأی به حزب خود جلب کنند. پیش بینی نظرسنجی ها این است که نتیجه انتخابات بسیار فشرده و بهم نزدیک بوده و می تواند تداوم ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان که از ۲۰ سال پیش در مسند قدرت است را به خطر اندازد. بحران ناشی از تورمی که از ۲ سال پیش کشور با آن روبرو است و انتقادها از عملکرد دولت پس از زلزله وحشتناک جنوب کشور در ماه فوریه، که بیش از ۵۵ هزار کشته بجا گذاشت، از محبوبیت رییس جمهوری کاسته است. همچنین، ممکن است اردوغان اکثریت خود در مجلس را از دست بدهد. اگرچه او در انتخابات با ائتلاف با حزب های فوق ملی گرا و اسلامی شرکت کرده است. رقیب اصلی او، کمال قلیچ دار اوغلو، در برخی از نظرسنجی ها بین ۲ تا ۴ درصد از او پیشی گرفته است. قلیچ دار اوغلو توسط ائتلافی از نیروهای سیاسی چپ، راست و لیبرال، از جمله متحدان پیشین اردوغان، حمایت می شود. اپوزیسیون هرگز تا این حد به پیروزی نزدیک نبوده است. .

انکار تورم

رییس جمهوری کنونی کارزار انتخاباتی خود را برپایه تأکید بر پیشرفت های صنعتی، عمرانی و دفاعی کشور در دو دهه گذشته حکومت خود به پیش می برد. همچنین، او نسبت به اپوزیسیون گفتاری تند و خشن دارد و آن را به همجنس گرایی (LGBTQI) و اتحاد با گروه های تروریستی متهم می کند. سلیمان سویلو، وزیر کشور تا جایی پیش می رود که انتخابات را «کودتا»ی «غرب» می خواند. اما، اپوزیسیون گفتمانی نرم و بازتر دارد و جوانان و اقلیت های کشور را خطاب قرار می دهد. قلیچ دار اوغلو اردوغان را مسئول وضعیت اقتصادی می داند و به مثال هایی ساده مانند افزایش بهای مواد اولیه غذای مورد نیاز مثل پیاز متوسل می شود. پیازی که به گفته اتاق کشاورزی در طول سال جاری بهای آن ۳ برابر شده است. ویدیوهای کوتاه اپوزیسیون که در شبکه های اجتماعی پخش می شود، بیننده های بسیاری را جلب نموده و توازنی دربرابر رسانه های بزرگ، که بیشتر آنها در دست موسسه های نزدیک به دولت است، ایجاد می نماید. اردوغان هم به نوبه خود وجود تورم را نفی نموده و تأکید می کند که ترکیه در گذشته هم بر مشکلات اقتصادی خود غلبه کرده است.

نظر شهروندان هم درباره علل افزایش قیمت ها متفاوت است. نیلوفر آکچام، که قصد دارد به حزب عدالت و توسعه (AKP) در انتخابات پیش رو رأی دهد، می گوید: «این بحران برطرف خواهد شد. یکی از پسران من که با خودم زندگی می کند اجاره خانه را می پردازد و من نیز با انجام کارهای کوچک نظافت هزینه خوراک و پرداخت صورتحساب ها را تأمین می کنم. ولی اردوغان علت این بحران نیست بلکه جنگ اوکراین باعث آن شده است. من پسر دیگری نیز دارم که در آلمان زندگی می کند و او نیز با مشکلاتی دست به گریبان است». در فاصله چند متری، ایپک قهرمان نظری مخالف با او دارد:

«پیشتر یک اسکناس ۲۰۰ لیره ای پول زیادی بود. وقتی آن را از بانک می گرفتی هیچ مغازه ای قبولش نمی کرد چون پول کافی برای پس دادن بقیه را نداشت. امروز، با همین اسکناس هیچ چیز نمی توان خرید. روشن است که دولت عملکرد مناسبی ندارد. من در یک موسسه واردات کود کار می کنم که قیمت کودهای آن دائم بخاطر پایین آمدن ارزش پول کشور افزایش می یابد. در کشورهای دیگر چنین نیست».

او می افزاید که به رییس جمهوری کنونی رأی نخواهد داد اما ترجیح می دهد این که به چه کسی رأی می دهد را اعلام نکند.

نظر بیشتر اقتصاد دان ها این است که علت افزایش قیمت ها روش سهل انگارانه اردوغان است که بارها در کار بانک مرکزی مداخله نموده و موجب ایجاد بی اعتمادی در سرمایه گذاران شده است. او برکاهش نرخ بهره بانکی درحدی پایین تر از نرخ تورم اصرار دارد تا اقتصاد تقویت شود. سیاستی که خلاف عملکردهای معمول است. مداخلات مداوم بانک مرکزی در بازار ارز برای حفظ ارزش لیره به طور مصنوعی، منجر به ایجاد یک نظام ارزی دو نرخی شده که خاص اقتصادهای بی ثبات مانند لبنان و ونزوئلا است. عثمان جودت آکچای، اقتصاد دان و مدیر پیشین بانک یاپی کردیت(Yapi Kredi)، دولت را متهم می کند که: «عملکردش چنان بوده که لیره دیگر نه یک پول معتبر، بلکه کاغذ توالت است». او تأکید می کند که روش های اقتصاد کلان سنتی کمکی نخواهد کرد و بخش بزرگی از راه حل در گروی برقراری اعتماد بازار ها است و توضیح می دهد: «انجام این کار برای اپوزیسیون مشکل و برای دولت غیر ممکن است. با متقاعد کردن بازار ها به این که اقتصاد باثبات تر خواهد بود، می توان طی دو سال تورم را در روند کاهشی انداخت و به هرقیمتی که باشد باید این کار انجام شود». از سوی دیگر، آکچای تردید دارد که وضعیت اقتصادی اثری بر تصمیم رأی دهندگان داشته باشد:

با آن که مردم به جیب خود فکر می کنند، اما اطمینانی نیست که اپوزیسیون بتواند موفق به متقاعد کردن آنها شود که کار بهتری انجام خواهد داد. اگر یک رأی دهنده حزب عدالت و توسعه (AKP) کار خود را از دست بدهد، فکر خواهد کرد که با وجود اردوغان همیشه می تواند کار دیگری پیدا کند درحالی که با اپوزیسیون چنین نیست

آراء خیلی نزدیک بهم

اولاس تول، مسئول یک گروه پژوهشگر در مرکز پژوهش درباره اثر اجتماعی (TEAM) تأکید می کند که پس از اعلام تدابیر اقتصادی جدید مانند رایگان شدن گاز خانگی برای مدت یک ماه یا بازنشستگی پیش رس هزاران کارگر، اردوغان در نظرسنجی ها پیشرفت هایی داشته ، اما او این را امری نسبی می داند:

اردوغان در ماه مه ۲۰۲۲ به خاطر بروز بحران اقتصادی به پایین ترین حد محبوبیت – ۳۸ درصد- رسید. از آن پس، محبوبیت او افزایش یافته اما هنوز مشکلات بزرگی وجود دارد. کارهای عوام پسند او در عرصه انتخابات، این نظر را تقویت کرده که تنها خود او می تواند نظم و ترتیبی در امور ایجاد کند اما در نظر سنجی ها از ۴۵ درصد بالاتر نمی رود

سرن سویل کورکماز، تحلیل گر و بنیانگذار مشترک انستیتو پژوهش «استان پُل»( IstanPol) فکر می کند که نامزد اپوزیسیون با اختلافی اندک برنده انتخابات می شود و رأی دهندگان شهرهای بزرگ تعیین کننده خواهند بود:

«تغییرات آراء در مناطق کلانشهری اهمیت بیشتری خواهد داشت زیرا در این مناطق اثر بحران اقتصادی مهم تر است. با این همه، شوراهای شهرهای بزرگ در دست اپوزیسیون است. این امکان وجود دارد که بسیاری از اشخاص فکر کنند که اپوزیسیون تغییری در زندگی شان ایجاد نمی کند و از نو به اردوغان رأی دهند»

هر دو این کارشناسان در این مورد توافق دارند که ۱۰ تا ۱۵ درصد از رأی دهندگان مردد هنوز با وجود وعده های دولت و اپوزیسیون متقاعد نشده اند. این درصد ها با نزدیک شدن به تاریخ انتخابات کاهش می یابد. با این حال، پیش بینی نظر سنجی ها این است که نه اردوغان و نه قلیچدار اوغلو در دور اول موفق به کسب ۵۰ درصد آراء نمی شوند و انتخابات به دور دوم کشیده می شود.

وجود ۵.۲ میلیون جوانی که برای نخستین بار رأی می دهند، عاملی کلیدی در این انتخابات است و اولاس تول می گوید: «آنها حدود ۸ درصد کل رأی دهندگان هستند. بیشتر آنها مخالف و از عملکرد دولت کنونی ناراضی هستند، اما این به معنای آن نیست که مستقیما از اپوزیسیون حمایت می کنند».

کورکماز توضیح می دهد: «برخی احساس می کنند که هیچ یک از حزب ها آنها را نمایندگی نمی کند و همین دلیل وجود نوسان در نظرسنجی ها است. دو یا سه ماه پیش، آنها از نامزدی محرم اینجه، متحد پیشین قلیچ دار اوغلو، برای ریاست جمهوری حمایت می کردند. بعد میزان آراء او در نظرسنجی ها سقوط کرد و رأی دهندگانش به سوی قلیچ دار اوغلو رفتند.

قلیچ دار اوغلو همچنین از حمایت ائتلاف اصلی چپ، ائتلاف برای کار و آزادی، به رهبری حزب چپ نزدیک به کردها: حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) برخوردار است. درحال حاضر این حزب سومین تعداد نماینده را در مجلس دارد. این حزب در انتخابات کنونی نامزدی برای ریاست جمهوری معرفی نکرده و اخیرا طی فراخوانی خواسته که به نامزد اپوزیسیون رأی داده شود. این حزب در حال حاضر درگیر یک روند قضایی با هدف ممنوعیت آن است. دلیل آن اتهام داشتن روابط با تروریسم است و در انتخابات مجلس هم تحت نام حزب چپ سبز (YSP) فعالیت می کند. حزب کردها تعداد ثابتی از آراء – حدود ۱۱ درصد- را دارد و حمایت آن از قلیچ دار اوغلو می تواند حیاتی باشد. در روزهای اخیر، هزاران کرد که در طول سال ها تحت فشار سرکوب دولتی بوده اند، در شهرهای خود از قلیچ دار اوغلو استقبال کرده اند. شهرهایی که از مداخلات دولت در انتخابات شهرداری ها و رنج های ناشی از بحران اقتصادی نیز آسیب دیده اند. قلیچ دار اوغلو موفق شده رأی دهندگانی با باورهای سیاسی بسیار متفاوت را جلب کند. در این گردهمایی های سیاسی می توان افرادی را با گرایش های فوق ملی گرا، چپ کرد یا حتی کسانی را یافت که با دست های خود شکل قلب نشان می دهند که علامت کارزار امید قلیچ دار اوغلو است.

تحت بازرسی شدید پلیس

مقامات، مانند انتخابات های پیشین، با نزدیک شدن به تاریخ رأی گیری، دست به عملیات پلیسی علیه چپ نزدیک به کردها زده اند. در ماه آوریل دستکم ۳۰۰ تن بازداشت شدند که بیشتر آنها روزنامه نگاران یا نامزدهای نمایندگی حزب اتحاد برای کار و آزادی بودند. اُیا اوزارسلان، رییس سازمان غیر دولتی (ONG) شفافیت بین المللی ترکیه، که در زمینه مبارزه با فساد فعالیت می کند، می گوید: «برای برگزاری انتخاباتی منصفانه و آزاد، باید همه حزب ها از بخت برابر برخوردار باشند». او هشدار می دهد که: «این درحالی است که درست پیش از انتخابات، صدها تن بازداشت شده و بی نظمی هایی نیز می تواند در روز رآی گیری نسبت به حزب جمهوری خواه خلق ها (HDP) اِعمال شود که پس از تغییر نام دادن از حق داشتن ناظر در انتخابات محروم شده است».

رییس شفافیت بین المللی همچنین از سوء استفاده دولت از منابع حکومتی برای کارزار انتخاباتی انتقاد می کند. سوء استفاده ای که به میزان نابرابری ها می افزاید. او می گوید: «رسانه ها به صورت برابر به نامزدهای مختلف پوشش نمی دهند. به علاوه، دولت هم بدون آن که به خود تردید راه دهد از منابع مالی به نفع خود استفاده می کند. مثلا رویدادی را سازماندهی و به عنوان حکومت از روزنامه نگاران دعوت می کند، درحالی که این کار کارزار انتخاباتی محسوب می شود».

مایه نگرانی دیگری هم در این انتخابات وجود دارد که عبارت از رأی میلیون ها تن اشخاصی است که دراثر زلزله آسیب دیده اند. تقریبا ۳ میلیون تن مناطق زلزله زده را ترک کرده و به دیگر شهرها و استان های کشور رفته اند، اما فقط ۱۳۳ هزار تن از آنها برای دادن رأی در استان های دیگر ثبت نام کرده اند. بقیه که یک میلیون رأی دهنده در میان آنها وجود دارد، می باید برای دادن رأی به مناطق زلزله زده بروند. اوزارسلان با نگرانی می گوید:

موانع زیادی برای بازگشت به مناطق زلزله زده وجود دارد. اینها کسانی هستند که همه چیز خود را از دست داده اند و نمی توانند هزینه سفر از جمله بهای بلیت اتوبوس را بپردازند. حکومت هم هیچ کمکی برای این که این افراد بتوانند رأی دهند نمی کند

سازمان های غیردولتی فعال در زمینه شفافیت انتخابات دست به برگزاری کارزارهای همبستگی برای خرید بلیت اتوبوس جهت زلزله زده ها زده اند. حزب های اصلی اپوزیسیون هم دهها اتوبوس برای کمک به زلزله زده ها و جوانانی که وضعیت مالی مناسبی ندارند، با این امید اجاره کرده اند که در نتایج رآی گیری تغییر ایجاد شود.