
بحران در روابط بین پاریس و رباط در ژوئیه ۲۰۲۱آغاز شد، زمانی که کنسرسیومی از رسانه های بین المللی، سرویس های مخفی مراکش را متهم کردند، که با استفاده از نرم افزار پٍگاسوس برای جاسوسی از تلفن همراه رئیس جمهور مًکرون استفاده کرده است. روابط بین دو کشور که از تعادل برخوردار بود، پس از آن در طی سه سال به شدت به سردی گرائید.
ملازمان درباری اعلیحضرت
در تاریخ ۳۰ ژوئیه ۲۰۲۴، بیان یک جمله کوچک توسط رئیس جمهور فرانسه، در ابراز حمایت از « حاکمیت مراکش» بر صحرای غربی، به عنوان بخشی از پروژه خود مختاری که پیش از آن توسط پادشاهی پیشنهاد شده بود، کافی بود تا دشمن سابق به مهمان عالیقدر پادشاهی ارتقا پیدا کند. امانوئل مکرون، در جریان سفر رسمی خود در اواخر اکتبر، با استقبال بسیار با شکوهی از سوی پادشاهی مراکش روبرو شد. هیئت بزرگی از وزیران، بازرگانان، روشنفکران و شخصیت های رسانه ای، ازجمله جمال دوبوز طنز پرداز، لیلا سٍلیمانی رمان نویس، طاهر بن جلون لازم الحضور، برنارد- هانری لوی فیلسوف، جک لانگ، رئیس دائم العمر انستیتوی جهان عرب IMA در پاریس رئیس جمهور فرانسه را همراهی می کردند. پادشاه به نوبه خود از نظر جسمی بسیار ضعیف به نظر می رسید و به سختی با تکیه بر یک عصا قدم می زد، چیزی که بار دیگر به گمانه زنی در مورد وضعیت سلامتی وی دامن می زد.
گرچه این تغییر موضع فرانسه از سوی رسانه های فرانسوی و مراکشی یک پیروزی دیپلماتیک برای پادشاه تلقی شد، اما تآثیر آن بر پرونده صحرای غربی بسیار محدود خواهد بود. دلیل آن این است که سازمان ملل متحد که از سال ۱۹۹۱مسئول رسیدگی به این پرونده است، به تازگی مآموریت این سازمان برای برگزاری همه پرسی در صحرای غربی ( Minurso ) را برای یک سال تمدید کرده است. در نتیجه، حفظ وضعیت موجود برای مدت نا محدودی ادامه
خواهد داشت.
در مقابل، قراردادهایی به ارزش ۱۰ میلیارد یورو بین فرانسه و دولت مراکش امضا شد. این معاملات همچنین یک پیش شرط مالی برای پایان بخشیدن به بحران پگاسوس محسوب می شد، گرچه دولت پادشاهی همواره دخالت خود در این پروژه را انکار کرده است.
این معامله یاد آور معامله دیگری است که ۱۹ سال پیش، در تاریخ ۱۳ دسامبر ۲۰۰۵،صورت گرفته بود. محمد ششم پادشاه مراکش در سفر به پاریس تمایل خود به خریدن هواپیماهای جنگنده میراژ ۲۰۰۰ را با ژاک شیراک رئیس جمهور آن زمان ،در میان می گذارد، اما ۲ سال پس از آن تغییر عقیده داده و هواپیماهای آمریکایی F16 را ترجیح می دهد. نیکولا سارکوزی که جانشین ژاک شیراک شده بود ، با عصبانیت در برابر همکارانش سوگند یاد می کند که جز برای امضای قرارداد (تجاری قدم به کشور مراکش نخواهد گذاشت. وی در اول ماه فوریه ۲۰۱۰، برای امضای قرارداد تولید و راه اندازی قطار سریع السیر TGV بین طنجه و کازابلانکا، به طول ۳۲۰ کیلومتر، که تمامآ با شرکت فرانسوی آلستوم ALSTOM بدون فراخوان مناقصه و بدون کسب مجوز از پارلمان، که طبق قانون اساسی آن کشور الزام آور به شمار می رفت، منعقد شده بود، به پادشاهی مراکش سفر کرد. این قرارداد، هزینه هجومی بالغ بر ۳ میلیارد یورو را که می باید به صورت اقساط اعتباری پرداخت شوند، به دولت مراکش تحمیل کرد.
تظاهرات در مقابل کنسولگری فرانسه
رئیس جمهور فرانسه با اهمیت قائل شدن به عادی سازی روابط پادشاهی با اسرائیل، طی سخنرانی خود در پارلمان مراکش در ماه دسامبر۲۰۲۰، به اخبار خونین غزه پرداخت. مسئله فلسطین، همراه با مشکل صحرای غربی، برای مراکشی ها بدون شک از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هر هفته هزاران نفر در شهر های عمده کشور در حمایت از غزه و همین طور پایان دادن به عادی سازی روابط با اسرائیل تظاهرات می کنند. رئیس جمهور با نادیده گرفتن این واقعیت سیاسی و تاریخی، در برابر نمایندگان پارلمان از « حق اسرائیل به دفاع از خود» سخن گفت و اعلام کرد:
آنچه در هفتم اکتبر اتفاق افتاد، حمله وحشیانه ای بود که توسط حماس بر علیه اسرائیل و مردم آن کشور صورت گرفت. اسرائیل حق دارد از مردم خود در برابر چنین تهدیدی دفاع کند. فرانسه ۴۸ نفر از فرزندان خود را از دست داد، و دو تن از هموطنان ما هنوز جزو گروگان ها در غزه هستند. اما هیچ چیز نمی تواند توجیه کننده تلفات انسانی فاجعه بار در غزه و رنج و عذابی که مردم غیر نظامی در گیر آن هستند، باشد. به همین دلیل می باید آتش بس در غزه برقرار شود.
بیان این کلمات کافی بود تا با واکنش شدید، چه از طرف برخی از احزاب سیاسی و چه از سوی مردمی که اساسآ با موضع فرانسه از آغاز جنگ غزه مخالف بودند، مواجه شود. تنها چند ساعت پس از سخنرانی مکرون، صدها مراکشی در برابر کنسولگری فرانسه در طنجه و شفشاون، واقع در شمال مراکش تظاهرات بر پا کردند، نیروهای امنیتی، تجمع گسترده مردم در مقابل کنسولگری فرانسه را که شعار هایی چون « فرانسه دشمن مردم فلسطین است» ، « مقاومت تروریسم نیست» یا « مکرون دروغگوست» سر می دادند، پراکنده کردند. «حماس، یک جنبش مقاومت»
بیانات رئیس جمهور فرانسه، انتقادات شدیدی را که پیش از آن از سوی جامعه مدنی مراکش علیه پاریس ابراز می شد، تشدید می کند. جمعیت مراکشی مدافع حقوق بشر AMDH ، مهم ترین سازمان غیر دولتی در این کشور، در نامه ای به رئیس جمهور فرانسه، در ۲۷ اکتبر، یعنی یک روز پیش از ورود وی به مراکش، خواسته بود که فرانسه « از حمایت سیاسی، نظامی و اطلاعاتی از تشکیلات صهیونیستی، که سیاست کشتار و نابودی بر علیه مردم مقاوم فلسطین را اعمال می کند، دست بردارد».
اما برجسته ترین – و فرصت طلبانه ترین – واکنش به این سخنان از سوی حزب عدالت و توسعه PJD ، صورت گرفت. حزبی که رهبر آن سعدالدین العثمانی، در مقام نخست وزیری در سال ۲۰۲۰، شخصآ توافقنامه عادی سازی روابط رباط با اسرائیل را امضا کرده بود. این حزب در نامه سرگشاده ای به امانوئل مکرون « شگفتی فوق العاده» خود از سخنان رئیس جمهور در ارتباط با « جنگ فاجعه باری که اسرائیل در غزه دنبال می کند»، را ابراز می دارد :
حماس همچون جنبش آزادی بخش ملی در مراکش، نیروهای فرانسه آزاد، جبهه آزادی بخش الجزایر و بسیاری از جنبش های آزادی بخش در سراسر جهان، یک جنبش مقاومتی بوده و خواهد بود، جنبشی که از حق مشروع و به رسمیت شناخته شده بین المللی همه ملت ها، بر علیه اشغال و نابودی استفاده می کند.
از بین دیگر گرایش های سیاسی، فدرااسیون چپ دموکراتیک ( جناح سیاسی فوق العاده اقلیت در پارلمان) در بیانیه ای مطبوعاتی اعلام کرد، سخنرانی امانوئل مکرون مصداق « ریا کاری آشکار دولت فرانسه است، که در عین دفاع از دموکراسی و حقوق بشر، همچنان به حمایت و پشتیبانی تسلیحاتی خود از رژیم صهیونیستی که فجیع ترین اشکال تروریسم و جنایات علیه مردم فلسطین را اعمال می کند، ادامه می دهد». بنا بر این، شکاف بین قدرت سیاسی که خود را به روند عادی سازی روابط با اسرائیل بسیار وا بسته و دلبسته نشان می دهد، و بخش قابل توجهی از جامعه مراکش، در حال گسترش است.
این دیدار همچنین تحت الشعاع بازداشت فعال حقوق بشر و اقتصاد دان مشهور مراکشی فواد عبدالمؤمنی، در ۲۹ اکتبر، که چند دقیقه پس از پرواز هواپیمای ریاست جمهوری به مقصد پاریس، اتفاق افتاد، قرار گرفت. وی در خیابانی در شهر تمارا در نزدیکی رباط، در حالی که می خواست سوار اتومبیلش شود، دستگیر شد. او پس از آن که در صفحه فیسبوک خود از حکومت مراکش به عنوان « یک دولت ناتوان » که همچنان به دخالت در ماجرای جاسوسی پگاسوس مشکوک است، یاد کرد، به « افشا گری یک جرم به وضوح ساختگی، که از غیر واقعی بودن آن اطلاع داشت» و « انتشار اطلاعات نادرست گوناگون » متهم شده بود. او که در کازابلانکا در باز داشت به سر می برد، به دنبال بسیج رسانه ای پس از دو روز آزاد شد. اما اتهامات نسبت داده شده به وی هنوز منتفی نشده، و تلفن همراهش ضبط شده است .