موج سوء قصدهاي سال هاي ٢٠١٥ و ٢٠١٦، ترمزي جدي براي رشد مداوم گردشگري در ترکيه بود. دراين سال ها، تهديد تروريستي، به ويژه پس از سوء قصدهاي شارلي ابدو و باتاکلان در پاريس در سال ٢٠١٥، همه ذهن ها را تسخير کرده و احساس عدم امنيت به وجود آورده بود. روس ها به کمک رژيم بشار اسد که در آن زمان با مشکلات زيادي دست به گريبان بود، شتافتند.
سوء قصدهاي همه جانبه
در قلمرو ترکيه، گروه هاي جهادگر به شدت در استانبول (ژانويه ٢٠١٦ در سلطان احمد، مارس ٢٠١٦ در خيابان استقلال، ژانويه ٢٠١٧ در ديسکوتک رينا) فعال بودند و در آنکارا هم (اکتبر ٢٠١٥ در مجاورت ايستگاه مرکزي راه آهن) و در منطقه هاي مرزي با سوريه ( ٢٠ ژوئيه در سوروچ و ٢٠ اوت در قاضيان تپه) دست به عمليات تروريستي زدند. به علاوه، «عقاب هاي آزادي کردستان» (TAK) مسئوليت سوء قصدهايي در آنکارا در ١٧ فوريه و ١٣ مارس ٢٠١٦، و در استانبول در ١٠ دسامبر همان سال را به عهده گرفتند. سرانجام، در سال ٢٠١٥، سوء قصدهايي که به جنبش افراطي «حزب جبهه انقلابي آزادي خلق» (DHKP-C) نسبت داده شد، کنسولگري ايالات متحده در استانبول، نيروهاي پليس و قصر دلمه باغچه را هدف گرفت.
فزون بر اينها، قطع آتش بس بين «حزب کارگران کرد ترکيه» (PKK) و مقامات اين کشور در همان سال، جنوب شرقي ترکيه را در چرخه اي از خشونت فروبرد. اين درگيري بخش بزرگي از ترکيه را در رده «سفر غيرقابل توصيه مگر به دليل ضرورت» قرارداد و آن را به منطقه مرزي با سوريه که سفر به آن «رسما غيرقابل توصيه» است افزود.
همه اين سوء قصدها تصويري از عدم امنيت عمومي و تهديد مداوم به وجود آورد که در نقطه مقابل روياهاي جستن آرامش و لذت در ترکيه بود.
تنش با روسيه
يک ماه پس از آغاز مداخله نظامي روسيه در سوريه رويدادهايي که بين آنکارا و مسکو رخ داد نيز به اينها افزوده شد که نشانگر آشتي ناپذيري آنها درمورد مسئله سوريه بود. روز سه شنبه٢٤ نوامبر ٢٠١٥، ترکيه يک هواپيماي نظامي روسيه را در منطقه مرزي ترکيه- سوريه هدف گرفت و ساقط کرد و روابط دوکشور را بيش از پيش وخيم نمود. دولت روسيه به عنوان اقدام متقابل، از جمله فروش تورهاي گردشگري به ترکيه را ممنوع ساخت. اين اقدام اثري خاص بر بخش گردشگري گذاشت زيرا روس ها دومين بزرگ ترين شمار گردشگران ترکيه را تشکيل مي دادند (نزديک به ٤.٥ ميليون تن در سال ٢٠١٤، يعني حدود ١٢ درصد ازکل گردشگران اين سال، که با ٨٠٠ هزارتن کاهش در سال ٢٠١٦، ٣.٥ درصد از شمار گردشگران دراين سال کاسته شد) و درست بعد از آلمان (با ٥.٢ ميليون تن درسال ٢٠١٤) قرار داشتند.
در ژوئيه ٢٠١٦، اقدام به کودتاي نافرجام عليه رژيم رجب طيب اردوغان باز هم وضع را بدتر از پيش کرد: شمار زيادي از سفر هاي برنامه ريزي شده لغو و اعتماد گردشگران به ترکيه کمتر از پيش شد. برقراري وضعيت اضطراري، که تا ژوئيه ٢٠١٨ باقي ماند، و سرکوب و حذف شديد پيامد آن، بسياري از کشورها را به درپيش گرفتن احتياط دربرابر ترکيه واداشت. اين امر به ويژه در تنش هاي به وجود آمده با آلمان، که بزرگ ترين شمار گردشگر ترکيه از آن است، مشهود بود.
ارتباط تهاجمي
از سال ٢٠١٨، وزارت فرهنگ و گردشگري يک راهبرد ارتباطي تهاجمي درپيش گرفت و با انتشار بولتن هايي هرماه پيشرفت هاي به دست آمده دراين يا آن بخش را به نمايش گذارد. به عنوان نمونه مي توان از برخي از آنها ياد کرد: «در بخش گردشگري رزرو جا ١٠٠ درصد افزايش يافته است» (٨ مارس ٢٠١٨)، «٢٠١٨ سال شکستن همه رکوردها است، بيش از ٤٦ ميليون گردشگر» (٣١ ژانويه ٢٠١٩)، « شمار گردشگر در ماه مه هم افزايش يافت» (٢٨ ژوئن ٢٠١٨).
Source : Portail internet du ministère de la culture et du tourisme
اين تلاش اطلاع رساني شفاف امکان نظرانداختن بر تحول ارقام در آن بازه زماني را ميسر مي سازد. بين سال ٢٠٠١ و ٢٠١٨، شمار گردشگران از ١١ به ٣٩ ميليون افزايش يافته حاکي از افزايشي ٣٥٠ درصدي است. به نظر مي آيد که سال ٢٠١٨ کاهش تعداد گردشگر درسال ٢٠١٦ را جبران کرده باشد و اين عمدتا به خاطر آشتي با روسيه است و آخرين داده هاي سال ٢٠١٩ نشان مي دهد که اين روند ادامه دارد. با اين همه، به نظر مي آيد که هدف تعيين شده ٧٠ ميليون گردشگر درسال ٢٠٢٣ بلندپروازانه باشد، زيرا بسيارفراتر از ميزان رشد سال هاي ٢٠٠١ تا ٢٠١٨ است.
جدول شمار گردشگران هرسال با هدف تعيين شده سال ٢٠٢٣ به رنگ قرمز
اخم کردن اروپايي ها به ترکيه
با آن که شمار کلي «گردشگران» سير تحولي سال هاي پيش از ٢٠١٥ خود را بازيافته است، اين شمار نشان دهنده همه افرادي است که با ويزاي گردشگري دستکم يک شب در ترکيه به سر برده اند (١). به اين ترتيب، تقريبا اکثر ١٠ کشوري که شمار گردشگران آنها به ترکيه بين سال هاي ٢٠١٤ و ٢٠١٨ افزايش يافته (روسيه، اوکراين، بلغارستان، ايران، عراق، گرجستان و روماني) کشورهاي مجاور ترکيه محسوب مي شوند (بجز عربستان سعودي و اسرائيل) (٢) و سرانه توليد ناخالص داخلي (PIB) اين کشورها کمتر از ترکيه است.
جدول ١٠ کشوري که بيشترين کاهش شمار گردشگر درسال هاي ٢٠١٥ تا ٢٠١٨ را داشته اند.
کاهش درآمد کل
براي تجزيه و تحليل جهت گيري هاي سياسي ترکيه، نيازي به نگاه کردن به ارقام گردشگري اين کشور نيست و اين امر از خلال گفته هاي دولت و بيانيه هاي سياسي ديده مي شود. نه تنها ترکيه کمتر رو به سوي اروپا و ايالات متحده مي آورد، بلکه گردشگران اين کشورها در حدي اندک از ترکيه روبرمي گردانند. همين امر درمورد ميزان درآمد بخش گردشگري ترکيه نيز ديده مي شود، زيرا با آن که شمار گردشگران هرگز چنين بالا نبوده، درآمد کلي سال ٢٠١٨ (٢٤ ميليارد دلار معادل ٢١.٨٧ ميليارد يورو) کمتر از درآمد سال ٢٠١٤ (٢٧ ميليارد دلار معادل ٢٤. ٦ ميليارد يورو) است که با وجود افزايش تعداد گردشگر، ميزان درآمد کاهش يافته است.
دستيابي به برنامه بلندپروازانه گردشگري مستلزم وجود فضاي سياسي و امنيتي آرام و نيز داشتن روابط مساعد با کشورهاي همجوار (سوريه، ايران، روسيه، قبرس) است که مي تواند به سرعت امکان رسيدن به هدف هاي تعيين شده را فراهم کند. صدق اين امر را از آنجا مي توان فهميد که جريان سفر گردشگران روسي خيلي به سرعت پس از حل اختلاف با ترکيه ازسر گرفته شد. ازسر گرفته شدن آمدن گردشگران به ويژه اروپايي، تا رسيدن به سطح پيش از ٢٠١٤، چندين سال زمان خواهد برد. تنها تصوير يک ترکيه آرام مي تواند دسترسي به اين هدف را ممکن سازد.
١- از سال ٢٠١١ گردشکران سوريه اي ديده نمي شوند و از ارقام رسمي حذف شده اند
٢- اگر اين گرايش در سال ٢٠١٩ براي اسرائيل تائيد شود، کاهشي ٣٠ درصدي را نسبت به عربي سعودي نشان مي دهد
