براي نخستين بار پس از ٦٠ سال، ايران روز پنجشنبه ١٢ مارس ٢٠٢٠ از صندوق بين المللي پول (IMF) رسما در خواست ٥ ميليارد دلاري کمک مالي اضطراري کرد. وزير امور خارجه ايران، محمد جواد ظريف گفت: هدف از اين اقدام کمک به کشورش در مبارزه با کويد ١٩ مي باشد. اين در حالي است که صندوق بين المللي پول يک روز قبل از گسترش جهاني اين بيماري همه گير ضمن ابراز نگراني از پيامدهاي اقتصادي آن بر لزوم «يافتن يک واکنش بين المللي هماهنگ » تاکيد کرد. در همان روز، سخنگوي دولت ، سيدعباس موسوي در توئيتي نوشت که آقاي «ظريف امروز در نامه اي خطاب به دبيرکل سازمان ملل متحد که رونوشت آن براي روساي سازمان هاي بين المللي و وزراي امور خارجه همه کشورها ارسال شد بر ضرورت رفع تمامي تحريم هاي يکجانبه و غير قانوني آمريکا عليه ايران براي مقابله با کرونا تاکيد کرد.»
همه استانها درگير مي باشند
ايران با ١٩٦٤٤ مورد بيمار و ١٤٣٣ فوت روز ٢٠ مارس، به همراه چين، ايتاليا و اسپانيا داراي بالاترين شمار مبتلايان و مرگ و مير ناشي از ويروس کرونا در جهان مي باشد. البته آمار مبتلايان تنها شامل موارد آزمايش و تشخيص داده شده است، نه همه بيماران. متاسفانه Covid-19 اکنون همه ٣١ استان کشور را در برگرقته است، تهران با٢٣.٨ در صد موارد و پس از آن مازندران و گيلان در کرانه درياي خزر با ٨.٦ و ٦.٥٪ و اصفهان و قم ، در مركز با ٧/٧ و ٧/٥٪ موارد داراي بالاترين تعداد بيمارمي باشند (١) :استان هاي جنوبي کمتر تحت تأثير قرار گرفته اند، يکي ازعلل آن مي تواند کمتر بودن مراوده با کانونهاي بيماري باشد ، البته گرما نيز احتمالا يکي از عوامل توضيح دهنده مي باشد.
در حالي که اولين مورد رسماروز ١٩ فوريه اعلام شد ، منشاء دقيق اين بيماري در ايران کاملاً مشخص نيست. برخي استفاده از هواپيماهاي شرکت ماهان براي بازگرداندن اتباع چيني از خاور نزديک را مطرح مي کنند، برخي ديگر بازرگاني را که به چين سفر کرده متهم مي کنند و گروهي دانش آموزان چيني حوزه علميه قم را. بررسي آمار هاي رسمي روزانه نشان مي دهد که تعداد مرگ و مير منتسب به Covid-19 رو به افزايش است: از ٨ تا ٢٠ مارس ، ميزان مرگ و مير در ميان موارد تشخيص داده شده از ٢.٥٪ به ٧.٣٪ رسيده، يعني حدودا سه برابر شده است . برخي از نمايندگان مجلس آمار رسمي را زير سوال مي برند، غلامعلي جعفرزاده ، نماينده مردم رشت گفت : «نميخواهم وحشت و نگراني ايجاد کنم اما بايد صراحت داشته باشم و بگويم افراد زيادي با علائم کرونا در استان فوت شدند، اما چون تست ندادهاند در آمار محسوب نميشوند. (٢)»
چندين چهره سياسي مبتلا به بيماري شده اند، از جمله بيست و سه نماينده مجلس از ميان صد مورد بررسي شده. معصومه ابتکار ، معاون رئيس جمهور در امور زنان و خانواده ، پيرحسين کوليوند رئيس مرکز مديريت حوادث و فوريتهاي پزشکي کشور ، ايرج حريرچي معاون وزير بهداشت و سرانجام علي اکبر ولايتي ، مشاور نزديک رهبر و وزير امور خارجه سابق بخشي از ليست طولاني افراد آلوده شده به ويروس مي باشد. اين بيماري همچنين چهره هاي شناخته شده اي را به کام مرگ کشيد از جمله محمد ميرمحمدي عضو شوراي تشخيص مصلحت، يا حسين شيخ الاسلام ، که در گروگان گيري سفارت آمريکا شرکت داشت ، سفير ايران در سوريه و بالاخره مشاور محمد جواد ظريف بود و سرانجام فريبرز رئيسي دانا استاد اقتصاد و نويسنده چپگرا و زنداني سياسي سابق.
کمکهاي چين
ايرانيان، که دورانهاي سختي را پشت سر گذاشته اند ، انتظار روزهاي تاريکي را دارند. اگر اقدامات انجام شده باعث کند شدن پيشرفت بيماري نشود، در بهترين حالت، اوج اپيدمي حدود اواسط ماه آوريل مي باشد و شمار تلفات به هزاران نفر مي رسد. در مواقع عادي ساختارهاي بهداشتي کشور و متخصصان بهداشت و درمان سطح مطلوبي دارند. اما از زمان تشديد تحريم ها اوضاع تغيير کرده است. روز ١٣مارس تيري کوويل اقتصاد دان ، در نشريه La Croix نوشت: «اگر شما با جلوگيري از صادرات نفت و گاز کشوري را از حدودبيش از ٤٠ درصد درآمد سالانه خود محروم کنيد، بديهي است که بر کارايي نظام بهداشتي آن تأثير منفي جدي وارد کرده ايد».
در روزهاي آينده ، هزاران بيمار به خدمات احيا کننده احتياج دارند ، در حالي که امکانات ساختارهاي بيمارستاني محدود مي باشد. وزارت بهداشت ايران هم اکنون نيز ليست طولاني تجهيزات پزشکي را که بيمارستان ها براي مبارزه با ويروس کويد به آن نياز دارند تهيه کرده است : ماسک هاي اکسيژن ، دستگاههاي احيا کننده ، دماسنج ، آزمايش هاي تشخيصي ، دستکش... حتي اگر ظاهرا ، دارو هاي اساسي و تجهيزات پزشکي شامل تحريم هاي واشنگتن نمي باشد، در عمل حفظ و سخت تر کردن تحريم ها در اين زمينه ها نيز تاثيرمخرب بسيار دارد.
با اين حال ، دونالد ترامپ بدون ارائه يک پيشنهادي مشخص ، وعده کمک هاي بشردوستانه از طريق سوئيس ، را داد. البته « به شرطي که ايران تقاضا کند». بلافاصله، حسن روحاني، رئيس جمهور ايران در تاريخ ٤ مارس اعلام نمود که آمريکا براي کمک بايد به تحريم ها خاتمه دهد تا با رفع محدوديت از بانکها و کانالهاي مالي، ايران هر چه سريعتر نيازمنديهاي ضروري براي مقابله با کروناي جديد را تامين و زمينههاي کنترل سريعتر بيماري را فراهم کند. وي تاکيد کرد که کساني که شرورترين کارها را عليه ملت ايران خصوصادر دو سال گذشته انجام داده اند ،(اکنون) ماسک همدلي ظاهري به چهره زده اند.
فرانسه ، آلمان و انگليس نيز به نوبه خود ، روزهاي ٢ و ١٦ مارس کمکهاي نماديني به ايران تحويل دادند. اما بيشتر کمک ها توسط چين با ارسال کارشناسان و همبستگي اهدا کنندگان چيني انجام مي شود. رئيس جمهور چين شي جين پينگ در ١٤ مارس گفت که چين به بهترين وجهي که مي تواند در حمايت از مبارزه ايران با اپيدمي Covid-19 پشتيباني و کمک خواهد کرد (٣و٤).
همبستگي مردمي با کادر پزشکي و پرستاران
کادر درماني ايران در خط مقدم مقابله با Covid١٩ مي جنگد. آنها در شرايط دشوار و با کمبود امکانات با ايثار به کار خود ادامه مي دهند. بسياري از آنها در حين نجات جان هم ميهنان خود جان باخته اند. مردم قدر دان زحماتشان هستند و ميليون ها پيام تشکر در شبکه هاي اجتماعي ارسال کرده اند.در چند روز گذشته فيلم هايي منصوب به رقص در بيمارستان ها به وسعت در شبکه هاي اجتماعي پخش شده که پرسنل پزشکي را در لباس اتاق عمل با چهره هاي پوشيده باماسک نشان مي دهد که با موسيقي سنتي يا موسيقي پاپ ايراني مي رقصند تا دچار نااميدي نشوند و به مردم روحيه بدهند. چندين مورد از اين فيلم ها از جمله با هشتگ چالش رقص و کوروناراشکسست ميدهيم در گردش است.
مشکلات محدوديت تردد
هر ساله ده ها ميليون ايراني در ايام تعطيلات دو هفته اي سال نو ايران ، نوروز ، پس از آغاز بهار در تاريخ ٢٠ مارس ، به سفر مي روند. اين امر مي تواند گسترش کرونا را به سرعت بالابرد، به ويژه که در روزهاي اخير ، بخشي از جمعيت دستورالعمل مبني بر ماندن در خانه را رعايت نکرده اند. هجوم اقشار ثروتمند به ويلاهاي اشرافي در شهرهاي ساحلي درياي خزر با وجود هشدارها ادامه دارد. در تهران نيز هنوز بسياري علي رغم توصيه ها به خيابانها مي آيند به گزارش ايسنا روز ١٤ مارس فرمانده ستاد مديريت بيماري کرونا در تهران، آقاي عليرضا زالي، ضمن ابراز تأسف از حضور گسترده تهرانيها در سطح شهر، گفت:« مشاهدات ميداني ما نشان ميدهد امروز يکي از شلوغترين روزهاي تهران پس از هشدارهايي بود که براي شيوع کروناويروس به مردم داده بوديم.» (٤)
پس از آنكه آيت الله علي خامنه اي ، روز ١٢ مارس به نيروهاي مسلح دستور مداخله ويژه درمبارزه با Covid-19 را صادر کردند، موازين جدي تري براي کنترل تردد مردم در شهرها در سراسر کشور اعلام شد. کميسيوني براي نظارت بر عملکرد «تخليه فروشگاه ها ، خيابان ها و جاده ها» مطابق با تصميمات اعلام شده ايجاد شد. روز ١٣ مارس سرلشکر باقري رئيس ستادکل نيروهاي مسلح گفت: «صرف يک هفته تا ده روز آينده همه مردم ايران يک بار از طريق فضاي مجازي يا بصورت تلفني يا در صورت لزوم حضوري مورد رصد قرار مي گيرند.»به نظر مي رسد حضور قابل توجه پاسداران و ارتش بويژه در اقدامات پاکسازي شهرها در عين حال براي شستن تصوير اين نيروها پس از درگيري ها در نوامبر گذشته به دنبال افزايش قيمت بنزين نيز مي باشد.
در اين ميان موضوعاتي از جمله نياز به شفافيت اطلاع رساني توسط رسانه هاي رسمي و شرايط دشوار کار کودکان خياباني نيز وسيعا مطرح شده است. سازمان هاي غيردولتي و خيريه در فراخواني خواستار اطلاعرساني شفاف و به هنگام، قرنطينه استانهاي بحراني، ممنوعيت کار کودکان کار، اطلاعرساني درباره کمکهاي خارجي و کالاهاي احتکار شده، به کارگيري پيشگيري علمي، موظف نمودن رسانه ملي به ايجاد اعتماد اجتماعي، و استفاده از ظرفيت سازمان بهداشت جهاني شدند.
طبق تصميم مقام قضايي مورخ ١٣ مارس ، حدود ٧٠ هزار زنداني به جز کساني كه مجازات آنها بيش از پنج سال است يا «عليه امنيت ملي» عمل كرده اند مي توانند براي جلوگيري از گسترش ويروس در زندانها به مرخصي بروند. روز ٢٤ اسفند نيز وعده عفو بيش از ٩٠ هزار زنداني داده شد، در حالي که برخي از فعالان سياسي نيز توانسته اند از اين تصميم بهره مند شوند ، صد زنداني سياسي سابق در نامهاي خطاب به رهبر انقلاب خواستار آزادي همه زندانيان عقيدتي شدند. خانواده زندانيان خواستار رعايت موازين بهداشتي براي حفظ جان بازداشت شدگان مي باشند.
حمايت از اقشار شکننده
محدوديت تردد ، بيماري و قطع فعاليت اقتصادي به شدت بر زندگي مردم ، که قبل از بحران کرونا هم تحت فشار بوده اند تأثيرمنفي مي گذارد. هزاران مغازه ، کارگاه و کارخانه ديگر فعاليت ندارند. بسياري از مردم ديگر هيچ منبع درآمدي ندارند و به سختي زندگي مي کنند. دولت دو بسته حمايتي براي شاغلان فاقد درآمد ثابت در دستور کار دارد يکي خريد اعتباري به گونهاي که کارگران ساختماني و کارگران فصلي و روزمزد و دستفروشان و رانندگان تاکسي و کارگران رستورانها ميتوانند يک الي دو ميليون تومان وام با بهره ٤ درصد بگيرند. سه ميليون خانوار مشمول اين طرح شناسايي شدهاند . دوم، حدود يک و نيم ميليون خانواري که حتي داراي درآمد متغير هم نيستند توسط سازمان هدفمندي يارانهها شناسايي شدهاند و بسته حمايتي را دريافت خواهند. مبالغ دريافتي اين افراد بين ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان براي خانواده هاي يک تا پنج نفر به بالا خواهد بود . روز شانزدهم مارس ، بنياد مستضعفان نيز اعلام کرد که يک ميليون تومان به ٤٠٠٠ دستفروش خياباني در جنوب تهران مي پردازد. اما اين قطره ايست در اقيانوس ... به نظر نمي رسد که اقدامات صورت گرفته براي کمک به افرادي که وضعيت معيشتي شکننده اي دارند در حد ابعاد فاجعه باشد.اما اقتصاد ايران در حال حاضر با توجه به «فشار حداكثر» آمريكا و همچنين بر اثر نتايج فساد داخلي در وضعيت دشواري به سر مي برد و اما ثروتهاي بالا و شرکت هاي بزرگ با وعده هاي کاهش ماليات امسال مي توانند کمي نفس بکشند ...
حتي اگر اين بيماري بدون تمايز اجتماعي همه افراد را تهديد مي کند، عواقب آن براي افراد محروم بسيار شديدتر است. بديهي است که رعايت توصيه هاي بهداشتي در برابر ويروس ، براي افرادي که در گير مشکلات معيشتي لاينحل مي باشند سخت تر است ، کساني که با وجود منع تردد توصيه شده همچنان به کار خود ادامه مي دهند ، مانند هزاران پيکي که هر روز براي افرادي که امکانش را دارند و خانه خود را ترک نمي کنند خريد هايشان را در خانه تحويل مي دهند.
هر روز دلالان و سوداگران دستگير مي شوند. روز ١٥ مارس رئيس پليس امنيت اقتصادي ناجا از کشف بيش از ۱۶ ميليون و ۲۶۹ هزار قلم انواع تجهيزات بهداشتي(دستکش ، ضد عفوني کننده ، ماسک و ...) طي ۲۴ ساعت در سراسر کشور خبر داد.
در انتظار پاسخ صندوق بين المللي پول
با«فشار حداکثر» واشنگتن در ايران سيستم بهداشت و درمان بخصوص شديدا درگير فشار است. همراه با سخت شدن تحريم هاي آمريکا و همچنين به دليل فساد و سوداگري هاي داخلي ، هزاران نفر در حال حاضر هم با مشکل اقتصادي روبرو ، بيکار و بي بضاعت هستند. نرخ بيکاري و تورم با Covid-19 به طرز چشمگيري بالا مي رود. فشارهاي اقتصادي ، به اندازه منحني پيشرفت بيماري پشت مردم را خم مي کند. ادامه تحريم ها ، به ويژه در مورد دارو و تجهيزات درماني در اين شرايط جنايتکارانه است.
شانس پاسخ مثبت صندوق بين المللي پول به تقاضاي ايران چقدر است ؟ آيا اين نهاد بدون پشتيباني واشنگتن قادر به کمک به ايران خواهد بود ؟ واکنش نهادهاي مهم بين المللي و ساير کشورها که خودبه شدت درگير بيماري اند چيست ؟ در اين دوران بحران جهاني بي سابقه بهداشتي چه کسي جرات خواهد کرد آمريکايي ها را به چالش بکشد ؟ در حالي که به نظر مي رسد حل بحران در ايران مي تواند از کنترل خارج شود.
١- Tejarat News, carte avec statistiques à jour/ province https://tejaratnews.com/event/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7
٢- Bahar News 8 mars 2020: http://www.baharnews.ir/news/204056/
٣- http://french.china.org.cn/china/txt/2020-03/15/content_75816651.htm