جنگی سر بسته در دامنه های تند و دره های عمیق کردستان عراق در جریان است. از زمان از سرگیری نبرد بین حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و آنکارا پس از مذاکرات بی نتیجه سال ٢٠١٥ ، ارتش ترکیه به تدریج در حال اشغال بخشی از خاک کردستان است و پایگاه هایی را در کوه ها ایجاد می کند و بیش از هر چیز بر آسمان با پهبادهای مهیبی مسلط می شود که شاهد نقش و توانائی آنها در قره باغ بوده ایم. هدف عملیات زمینی «پنجه ببر» ارتش ترکیه در ژوئن سال ٢٠٢٠ ، درکنار عملیات هوایی «آشیانه عقاب » ایجاد یک نوار امنیتی در طول مرزهای این کشور با کردستان عراق به قصد نابودی چریکهای پ.ک.ک. است .
زمین سوخته
تأثیر این عملیات بر مردم محلی فاجعه بار است. حملات پهبادها و جنگنده های ترکیه ده ها کشته غیرنظامی برجای گذاشت و روستاهای زیادی را به وحشت انداخت. در طول این سالها صدها روستاهای کردنشین و اقلیت های مسیحی تخلیه شده اند. در منطقه برادوست ، جایی که مرزهای ترکیه ، ایران و عراق به هم نزدیک می شوند ، نجات یافتگان از حملات هوایی پذیرفتند با ما صحبت کنند. خوشاوی میکایئل عزیز ، یک آواره می گوید:« ٢٩ ژوئن ، در مرکارش. کل روستا با صدای بمباران باغها بیدار شد. آتش سوزی ای به وجود آمده بود که ما تمام تلاش خود را برای مهار آن انجام دادیم. هنگام بازگشت به خانه ، بمباران دیگری مستقیماً ما را هدف گرفت. پایم چند تکه شد. برادر و پسر عموی من نیز به شدت مجروح شدند. روستا در همان روز به طور کامل تخلیه شد. »
در حالی که ترکیه همه قربانیان عملیات خود را «تروریست» می داند ، خوشاوی و نزدیکان وی با قاطعیت تاکید می کنند: « حتی یک جنگجوی پ.ک.ک در این روستا وجود نداشت. چریک ها در جنگل بودند ، دور از خانه ها. » از آن زمان ، خانواده وی با عجله خانه جدیدی در حاشیه سوران ، شهر اصلی در پای کوه برادوست ساخته اند. برای این کار او قرض گرفت و هزاران دلار به طلبکاران خود بدهکار است. خوشاوی و برادرش حتی امکان اتصال به اینترنت که برای آموزش فرزندان شان ضروری است، را ندارند.آموزس از راه دور برای دانش آموزان دبیرستانی منطقه به دلیل همه گیریCovid-19 اجباری شده است.
فشار روحی برای مردمی که هرروز با تهدیدی نامرئی بالای سر خود بسر می برند، بسیار زیاد است. هاما(١)، ساکن سیداکان، شهر اصلی منطقه برادوست می گوید:« در مجموع ، در منطقه کوهستانی برادوست ، از سال ٢٠١٥ حدود بیست روستا تخلیه شده است. دوازده پایگاه نظامی ترکیه و همین تعداد پاسگاه در این منطقه وجود دارد. سربازان ترک به سمت ساکنان و دامهایی که به مواضع آنها نزدیک می شوند، شلیک می کنند. در نزدیکی مرز ، سال گذشته یک خانواده ٢٠ نفره کوچ کننده با بمباران نابود شدند. آنها هرگز در میان قربانیان به حساب نیامده اند».
سازمان غیر دولتی مسیحی Peacemaker Team تعداد قربانیان غیرنظامی عملیات ترکیه در کردستان عراق را بیش از ١٠٠ زخمی و ٩٧ کشته را اعلام کرده است. به گفته این سازمان ، از زمان آغاز عملیات در سال ٢٠١٥ ، ١٢٦ روستا به طور کامل تخلیه و متروکه شده اند و بیش از ٥٠٠ روستا در معرض این تهدید هستند. براساس گزارش اخیر دولت اقلیم کردستان (KRG) بیش از ٥٠٠ روستای از ابتدای دهه ١٩٩٠ به دلیل درگیری بین پ ک ک و ترکیه رها شده اند.
اثرات این درگیری بر توسعه کشاورزی و محیط زیست به همان اندازه غم انگیز است. در نتیجه حملات ترکیه هزاران هکتار به آتش کشیده شده و صدها مزرعه متروکه شده اند. خوشاوی ابراز تاسف می کند: « علاوه بر باغ های ما، کندوهای زنبور عسل من و عمویم بر اثر بمباران ترکیه از بین رفته است». وی می گوید: « هر خانواده در مرکارش ده ها هزار دلار اموال خود را در عرض چند دقیقه از دست داده است». عموی خوشاوی ، سلیمان عزیز ، به عنوان پیشمرگه سابق (مبارز کرد) به حقوق بازنشستگی خود وابسته است تا اتاقی را در سیداکان ، شهر اصلی برادوست که در آن پناه گرفته است اجاره کند. با این حال ، حقوق بازنشستگان و کارمندان پس از اختلاف بین اربیل و بغداد توسط دولت اقلیم کردستان (KRG) دوباره پرداخت نمی شود. علاوه بر ناامنی فیزیکی مرتبط با جنگ، ناامنی اقتصادی به هزاران نفر از شهروندان تحمیل شده است.
جنگ فرسایشی
ترکیه در هدف گیری اشتباه نمی کند و همیشه به طور منظم شورشیان کرد قربانی حملات آنند. پ ک ک نیز به نوبه خود جنگجویان خود را در کوهستان پراکنده کرده و با واحدهای کوچک سیار عملیات انجام می دهد. کاروخ عثمان ، روزنامه نگار و متخصص درگیری بین ترکیه و پ ک ک می گوید:« پ.ک.ک به بهای از دست دادن مبارزان زیادی، خسارات جدی به ارتش ترکیه زد. با این حال ، نتوانست مانع ایجاد پایگاههای ترکیه در کوهستان شود. پهپادها به طور قابل توجهی حرکت چریک ها و همچنین تدارکات آن ها را محدود می کنند. ». تحلیلگری که در یک سازمان غیردولتی محلی در کردستان عراق کار می کند به ما گفت که پ.ک.ک متحمل خسارات بسیار بیشتری از آنچه اعلام می کند، شده است. او به شرط ناشناس ماندن ادامه داد:« برای مثال ، در یك مورد ، فقط با حمله به یك ساختمان ، بیش از پنجاه جنگجو توسط یك موشك تركی كشته شدند ، بدون آنكه اطلاعاتی در باره این حمله در رسانه ها منتشر یا توسط پ.ك.ك اعلام شود». من شخصاً تخریب خانه ای در روستای سرکان در نزدیکی قندیل را دیده ام که در آن چندین مبارز با اعضای خانواده خود در طی یک درگیری استثنایی در مارس ٢٠١٨ کشته شدند. هیچ اطلاعاتی هرگز درباره این واقعه توسط رسانه ها منتشر نشد.
پ ک ک برای مقابله با برتری نظامی حریف خود به همبستگی محلی تکیه می کند. گرچه حزب دمکرات کردستان (PDK) از گروه بارزانی که مناطق اربیل و دهوک را کنترل می کند ، هر نوع همکاری با پ.ک.ک را جرم می داند ، اما بخش قابل توجهی از مردم به آرمان چریک های کردی که از ترکیه آمده اند، وفادار هستند. این حامیان با دادن سرپناه ،ارائه اطلاعات و تجهیزات ، به آنها کمکهای حیاتی کردند که جبران کننده سطح تکنولوژیکی پائین تر آنها است. اما این پایگاه مردمی شمشیری دو لبه است زیرا هزینه های سنگینی را به شهروندان تحمیل می کند. صداهای بیشتری علیه حضور پ ک ک در مناطق پرجمعیت منطقه بلند می شود. ماهاجر برادر خوشاوی در ملاقات با ما گفت: « پ ک ک مسئول این اوضاع است. مبارزان باید از مناطق پرجمعیت عقب نشینی کنند. در غیر این صورت ، این غیرنظامیان هستند که به فرار از کوه ها ادامه خواهند داد.»
از سوی دیگر ، دولت اقلیم کردستان و به ویژه حزب دمکرات کردستان (PDK)، رقیب اصلی پ ک ک در رهبری کردها، هیچ فرصتی را برای انتقاد از حضور آنها در سرزمین هایی که تحت حاکمیت خود می داند ، از دست نمی دهد. اگرچه چریک های پ.ک.ک بسیاری از مناطق را تحت کنترل دارند ، حزب بارزانی بارها خواستار تخلیه مناطق تحت کنترل خود در کردستان عراق شده است تا به غیرنظامیان اجازه دهد زندگی عادی خود را از سر بگیرند. خروج پ.ک.ک غیرمحتمل به نظر می رسد ، بنابراین بقای آنها به کوههای تقریباً غیرقابل نفوذ بستگی دارد که در آن جنگ مسلحانه خود علیه آنکارا را ادامه می دهند. برای تضعیف رقیب خود ، حزب دمکرات کردستان از مدت ها قبل مصمم است که از عملیات ترکیه ، با ارائه اطلاعات و محافظت از تأسیسات نظامی ترکیه در سراسر منطقه ، پشتیبانی کند.
کردها علیه کردها
موازی با این امر ، حزب دمکرات کردستان (PDK) ، محاصره ای را به بهانه امنیتی بر مناطق جنگی متعددی اعمال می کند که درگیری در آنجا بین بین پ ک ک و ترکیه ادامه دارد. دسترسی به بسیاری از روستاهای تخلیه شده که توسط پهپادهای ترکیه کنترل می شوند بسیار دشوار است. به تازگی ، نیروهای دولت اقلیم کردستان ، كه حزب دمکرات کردستان بر آنها تسلط دارد ، در گذرگاه بسیار استراتژیك نزدیك قندیل كه مركز فرماندهی پ.ك.ك در آن مستقر است ، پایگاه خود را ایجاد كرده و باعث ایجاد تنش هایی شده كه شبح جنگ علنی كردها بر ضد هم را زنده كرده است ، یک براکوژی(٢) همانند جنگ برادر کشی ١٩٩٠ که هزاران کشته برجای گذاشت . حزب دمکرات کردستان (PDK) نیز با امضای توافق نامه ای با بغداد که باخواست او برای کنترل سنجار تنظیم شده بود، جایگاه خود را تقویت کرده است. این توافق نامه عمدتا منافع ترکیه را به ضرر متحدان پ.ک.ک تامین می کند چرا که چریک ها را مجبور به ترک کوه های یزیدی ها می کند. این توافق نامه بدون هیچ مشورتی با مردم محلی طراحی شده است. در حالی که بخشی از آنان هنوز این واقعیت را به خاطر دارند كه پ.ك.ك تنها نیرویی بود كه جلوی پیشروی دولت اسلامی را در سال ٢٠١٤ گرفت در حالیکه در همانزمان پیشمرگها حتی بدون جنگیدن عقب نشینی کردند.
در هفته های گذشته تنش ها افزایش یافته است چراکه پیشمرگه های وابسته به پ.ک.ک و حزب دمکرات کردستان به طور مستقیم در منطقه چمانکه ، دور از مرزها، درگیر شده اند. اهمیت استراتژیک این منطقه ، یورش و حمله حزب دمکرات کردستان را توضیح می دهد که امیدوار است خطوط تدارکاتی پ.ک.ک بین پایگاه هایش در جنوب کردستان و مناطق هفتانین و برادوست، در امتداد مرز ترکیه، را قطع کند. یک بار دیگر ، شبح جنگ برادر کشی کردستان را به وحشت انداخته است.
از آن زمان ، ارتباط چندین روستا در منطقه شمانکه با جهان قطع شده است. یکی از اهالی روستای باکورمان که خواست ناشناس بماند به ما گفت :« ما کاملاً بین نیروهای پ.ک.ک و پیشمرگه ها محاصره شده ایم. ما حتی دیگر نمی توانیم از جاده برای تهیه مواد غذائی استفاده کنیم.». شهردار شمانکه ، آلاند امیر ، در مرکز شهرداری روستای خود با ما دیدار کرد و گفت: « پیشمرگه ها از خود در برابر تجاوز دفاع می کنند ، ما خواستار درگیری نیستیم ، اما اگر پ.ك.ك به تحریکات خود ادامه دهد ، آماده مقابله به مثل هستیم». پ.ک.ک ، بنوبه خود این اتهامات را به طور جدی رد می کند و از طریق زاگرس هیوا ، سخنگوی کنفدراسیون جوامع کردستان (KCK) یادآوری می کند که پ.ک.ک از مواضع خود در برابر حمله حزب دمکرات کردستان برای بی ثبات کردن مواضع چریک ها و اجازه پیشروی جدید نیروهای ترک در منطقه دفاع می کند.
«تمام دوستان من در زندان هستند»
مبارزات خصمانه حزب دمکرات کردستان علیه پ.ک.ک با عملیاتی برای خاموش کردن صدای های مخالف توسط نیروهای امنیتی این حزب همراه است. دستگیری روزنامه نگاران نزدیک به پ ک ک و همچنین ارعاب صداهای خصمانه برای همکاری حزب بارزانی با ترکیه مانع از هرگونه بحث اجتماعی در مورد مواضع حکومت اقلیم کردستان در مورد استقرار ترکیه در کردستان می شود. در شیلادزی ، یک فعال برای ما توضیح می دهد که سرویس های امنیتی بیشتر ساکنان منطقه که از زمان آغاز درگیری در چمانکه در شبکه های اجتماعی فعال بودند را دستگیر کرده اند. جوانی که پس از کشته شدن شش غیرنظامی در حمله ترکیه در نزدیکی شهرش، در حمله معترضین خشمگین به پایگاه ترکیه شرکت کرد می گوید: « می ترسم از خانه ام خارج شوم ، همه دوستانم در زندان هستند. هیچ کس نمی تواند آزادانه صحبت کند». به دنبال این حمله ، حزب دمکرات کردستان فعالان زیادی را که از تبانی بین ترکیه و حزب طایفه بارزانی انتقاد می کردند، سرکوب کرده بود
. اعزام مرزبانان عراقی توسط بغداد ، اولین اقدام پس از جنگ اول خلیج فارس ، امکان نداد که تنش ها کم شود. ترکیه در پی ملاقات فرماندهان ارتش عراق با کادرهای پ.ک.ک آنها را مورد هدف قرار داد. اخیراً ، دو مرزبان جدید عراقی در یک حمله ترکیه کشته شدند. نماینده سازمان غیردولتی دیده بان حقوق بشر گفت: « ترکیه پاسخگوی خطاها و اشتباهات خود نیست.» وی توضیح می دهد: «تمام سوالات و درخواست های ما بی پاسخ مانده است.»
آینده برای مردم کردستان عراقی تاریک و غم انگیز به نظر می رسد. آنها بین عملیات بی وقفه ترکیه و چریک هائی که مصمم هستند جایگاه و رهبری استبدادی خود را بهر قیمتی حفظ کنند، به گروگان گرفته شده اند. حتی اگر ورود جو بایدن به کاخ سفید به سیاست کمتر آشفته ایالات متحده منجر و باعث بررسی دقیق تر مسئله کرد شود ، بازهم راهی سخت و طولانی در پیش است تا به استقرار ارتش ترکیه در کردستان عراق خاتمه داده شود . رئیس جمهور اردوغان در اکثر سخنرانی های ملی گرایانه خود یادآوری می کند که استان موصل سابق که کردستان عراق نیز بخشی از آن است ، باید در دولت ترکیه ادغام شود. این امر به ما کمک می کند تا درک کنیم که چرا ترکیه تا این اندازه در عملیات نظامی خود سرمایه گذاری می کند، به جای آنکه به مشکل به رسمیت شناختن حقوق مدنی و فرهنگی جامعه کرد در کشور خود بپردازد.
١- نام واقعی به تقاضای وی ذکر نشده است.
٢- معادل کردی «برادرکشی»
٣- سخنگوی کنفدراسیون جوامع کردستان (KCK) سازمانی است که چندین حزب سیاسی انقلابی کردستان از جمله حزب کارگران کردستان( پ.ک.ک) را گرد اورده است.