در ۳۰ ژوئیه ۲۰۲۴، یک حمله هواپیمای بدون سرنشین حداقل شش کشته و تعداد زیادی زخمی در «تین طواتین»، یک شهر مالی در مرز با الجزایر برجای گذاشت(۱). یک مصیبت دیگر برای حلبی آباد نشین هائی که قبلاً نیز از عوارض تغییرات اقلیمی و جنگ آسیب دیده بودند. تقریباً ۲۰ هزار نفر ساکن این شهر با کندن کوه برای یافتن طلا یا فروش محصولات الجزایر که در مالی یارانه ای هستند (سبوس، روغن) ، به سختی امرار معاش می کنند. پناهندگان، معدنچیان طلا و قاچاقچیان اغلب در معرض تعقیب توسط ژاندارمری و مرزبانان الجزیره هستند، که آنها را دستگیر ، تجهیزات شان را مصادره و یا به کشورهای مبدا اخراج می کنند.
در ابتدا مقامات الجزایر به سختی به این حمله هوائی واکنش نشان دادند. روز بعد، وزیر امور خارجه، احمد عطاف، در یک کنفرانس مطبوعاتی، به هشداری مبهم اکتفا و به تهدید «جنگ داخلی» در شمال مالی اشاره کرد، منطقه ای که جمعیت آن عمدتا از اقلیت طوارق تشکیل شده است. در بحبوحه کارزار انتخاباتی برای انتخابات ریاست جمهوری ۷ سپتامبر و تحت تأثیر تغییر موضع اخیر فرانسه در مورد صحرای غربی، الجزیره،آشکارا الویت های دیگری داشت.
هدف قرار دادن روسیه
با این حال، در ۲۶ اوت، سفیر الجزایر در نیویورک، عمار بنجاما، با استفاده از جشن هفتاد و پنجمین سالگرد کنوانسیون حقوق بشر ژنو در سازمان ملل ، بخش کوتاهی را به سخنرانی خود اضافه کرد که عملکرد « ارتش های خصوصی که در خدمت برخی کشورها هستند» را زیر سوال برد ، «کسانی که تصمیم می گیرند و به کسی پاسخگو نیستند». او خواستار «تحریم» عاملان آنها شد. مطبوعات الجزایری به سختی اظهارات او را منعکس کردند، احتمالاً به این دلیل که دو روز بعد، عبدالمجید تبون، نامزد ریاست جمهوری باید سومین نشست انتخاباتی خود را در جانت، مرکز منطقه طوارق نشین تاسیلی ناجیر، برگزار می کرد. انتظار می رفت که هفده هزار نفر از هفت ولایت همسایه در این مراسم شرکت کنند و نمی بایست افکار عمومی محلی را با بمباران ۳۰ ژوئیه نگران کرد.
بنجاما چه کسی را هدف قرار داده بود جز گروه واگنر سابق که اکنون به سپاه آفریقا تغییر نام داده و تحت کنترل کرملین قرار دارد ؟ چرا او موضوعی را مطرح کردکه از وقوع آن مدتی گذشته و در شن های بیابان مدفون شده بود ؟
بمباران تین طواتین پس از شکست نظامی ارتش مالی و متحدان روس آن در روزهای قبل از آن رخ داد. تلفات این شکست بسته به منابع متفاوت ارزیابی شده است، اما همه بر اهمیت آن تاکید دارند که حداقل پنجاه قربانی روسی و مالیائی داشته است. وال استریت ژورنال و بی بی سی بارها بر شکست روسیه تاکید کرده اند*. مهمتر از همه، به نظر می رسد که این حمله عملیاتی تلافی جویانه بوده است و احتمالاً دوباره اتفاق می افتد. در تنگنا قرار گرفتن الجزیره توضیح دهنده اکراه آن در موضع گیری در مورد این مسئله است. دو خط قرمز - واژگانی رایج در بین مقامات - به طور همزمان به چالش کشیده شده اند. چگونه می توان از هموطنان طوارق که در دو استان الجزایر(تمنراست و جانت ) حضور دارند، در برابر اقدامات باماکو محافظت کرد ، کشوری که تحت کنترل یک رهبر نظامی قرار دارد که مصمم به استفاده از زور علیه آنها تحت عنوان نبرد علیه اسلام گرایان است ؟ از سوی در قبال مسکو، تامین کننده اصلی و تاریخی تسلیحات ارتش الجزایر که این بار مستقیماً علیه طوارق در مالی از زور استفاده می کند، چه موضعی باید اتخاذ کرد ؟
پایان قرارداد الجزایره
در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۵، دو سال پس از شروع مداخله ارتش فرانسه در ساحل، توافقنامه الجزایره در پایتخت این کشور بین باماکو و دو گروه مخالف امضا شد که بر «آدرار دس ایفوگاس»، رشته کوه غیرقابل دسترسی در شمال مالی ، تسلط داشتند. خودمختاری طرف طوارق به رسمیت شناخته و قول داده شد که شبه نظامیان آنها در ارتش مالی استخدام شوند. نزدیک به ده سال بعد، در ۲۵ ژانویه ۲۰۲۴، حکومت جدید نظامیان این توافق را که هرگز اجرا نشد، محکوم کرد و الجزایر را با انتخاب دشواری روبرو ساخت. آیا باید به طور مؤثرتری از «چارچوب استراتژیک برای صلح و دفاع از مردم عزاواد(طوارق)» (CSP) حمایت می کرد، که با خطر افزایش تشنج در منطقه ای همراه بود که بستر جاه طلبی های مراکش، دولت طرابلس (لیبی) و گروه هایی مسلح خلیفه حفتر، قدرت مسلط در شرق لیبی است ؟ یا کاری انجام ندهد و به دفاع از بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر مرز اضافی - علاوه بر مرز با مراکش – ادامه دهد و خود را در معرض حمایت پدرخوانده های دیگر از آرمان طوارق در مالی قرار دهد ؟ امری که می تواند پیامدهای جدی برای اوضاع سیاسی داخلی الجزایر داشته باشد. پیش از این، «چارچوب استراتژیک برای صلح و دفاع از مردم عزاواد(طوارق)» (CSP) متهم بود که عملیاتی علیه ارتش مالی و نیروهای کمکی روسی آن در حمایت از شبه نظامی های اسلامگرا مالی انجام داده است، اتهامی که CSP آن را رد می کند.
دام دیگر افزایش نفوذ روسیه در ساحل پس از خروج رقت انگیز نیروهای فرانسوی از سه کشور از پنج کشور منطقه است. به طور سنتی، الجزیره از آرمان «آفریقا برای آفریقایی ها» و خروج استعمارگران سابق یا امپریالیست های جدید دفاع کرده است. امری که البته آنرا را از داشتن و حفظ روابط خوب با نمایندگان محلی پنتاگون و «فرماندهی مرکزی»(۲) باز نمی دارد. الجزایر همچنین توافقات ضمنی با افسران فرانسوی به نفع خودمختاری منطقه «آدرار دس ایفوگاس» داشت که در زمان توافق الجزایر توسط قدرت های اروپایی تشویق می شد. در ۲۹ دسامبر ۲۰۲۲، پرزیدنت تبون دیگر خصومت علنی خود را با واگنر پنهان نمی کرد و در مصاحبه با روزنامه فیگارو می گوید: « پولی که هزینه این حضور می شود، اگر خرج توسعه ساحل گردد، بهتر و مفیدتر خواهد بود».(۳)
از چه کسی زین پس باید اسلحه خرید ؟
در آغاز ماه سپتامبر، شورای عالی امنیت (HCS) که در آن رهبران اصلی نظامی و غیرنظامی رژیم گردهم می آیند، در الجزایر تشکیل جلسه داد. طبق معمول، چیزی در مورد دستور کار آن گفته نشد، اما روابط با مسکو بدون شک یکی از موضوعات اصلی بود. ارتش و نیروی هوایی تقریباً به طور انحصاری مجهز به تجهیزات تولید شده توسط روسیه هستند، تنها نیروی دریایی تامین کنندگان تجهیزات خود را با روی آوردن به کارخانه های کشتی سازی ایتالیایی یا آلمانی متنوع کرده است. از زمان شروع جنگ با اوکراین، مسکو برای تامین تجهیزات قراردادهای خارجی خود با مشکل روبروست. آیا با متهم کردن گروه واگنر سابق در قتل‌های «تین طواتین»، باید بهانه‌ای به مسکو داد تا از سرعت ارسال تجهیزات نظامی به الجزایر باز هم بیشتر بکاهد ؟ رئیس ستاد ارتش، ژنرال سعید چنگریها، به درستی استدلال می کند که زمان مناسبی برای ناراحت کردن تامین‌کننده اصلی ارتش او نیست، به‌ویژه که هیچ جانشینی به غیر از یک تقاضای فرضی از چین وجود ندارد، که احتمال کمی برای پاسخ مثبت دارد. کرملین با انجام یک حرکت کوچک، الکساندر میخایف، رئیس Rosoboronexport، نهاد مسئول صادرات تسلیحات از روسیه به سایر نقاط جهان را به الجزایر فرستاد. هیچ اطلاعی از تصمیمات گرفته شده درز نکرده است.
رئیس‌جمهور تبون، که از انتخاب مجدد خود در ۷ سپتامبر در رای‌گیری ای که از هر چهار رای‌دهنده سه نفر در آن شرکت نکرد، خوشحال است، در طول مبارزات انتخاباتی خود علناً وعده داده بود که حمایت مالی جدیدی برای تقویت ارتش ملی خلق (ANP) انجام می دهد. پس از زیر فشار قرار گرفتن الجزایر در جبهه غربی اش توسط اتحاد بین رباط و تل آویو ، سرنوشت طوارق های الجزایر و مالی، قطعا از مهمترین مسائل دوره دوم ریاست جمهوری آقای تبو خواهد بود.
* توضیح مترجم: پس از اخراج ارتش فرانسه از مالی، پاریس( و غرب ) متهم به حمایت از اسلام گرایان است که ناگهان از پیروزی دشمنان دیروزی خود علیه نیروهای واگنر ابراز خرسندی می کند.
۱- تین طواتین بخشی از شهری به همین نام در الجزایر است که در قلمرو مالی گسترش یافته. دو طرف این شهر با مرز از هم جدا شده اند
۲- فرماندهی مرکزی مسئول عملیات نظامی ایالات متحده در خاور نزدیک، آسیای مرکزی و جنوب آسیا است.
۳- Yves Thréard, « Abdelmadjid Tebboune : “Il est urgent d’ouvrir une nouvelle ère des relations franco-algériennes” », Le Figaro, 29 décembre 2022.
