ورود ژنرال ادموند آلنبي، فرمانده مصري نيروهاي اعزامي به بيت المقدس نشان دهنده صحنه عمليات کمي فراموش شده اي است که موضوع مورد بررسي ما: «شرق در جنگ جهاني اول (١٩١٨- ١٩١٤)» است. همچنين، اين تصوير تقدس بخشيدن به يک کارزار نظامي نه چندان فعال، اگر نه با ترفند سرهم شده، است که از بهار سال ١٩١٧ آغاز مي شود.
تسخير بيت المقدس بين ٩ و ١١ دسامبر ١٩١٧، اجراي دستوري از لويد جرج، نخست وزير انگلستان بود که در ماه ژوئن همان سال صادر شده بود که اين شهر مقدس پيش از جشن تولد مسيح [٢٤ دسامبر] تصرف شود. انگيزه هاي اين امر البته نظامي – ازسرگيري تهاجم به موازات پيشروي شورش عرب سرهنگ لورنس- بود و به ويژه جنبه سياسي داشت. درواقع مسئله برسر دادن هديه اي به انگلستان بود که در جبهه فرانسه و مشکلات خود دست و پا مي زد. عکسي تصادفي ، تسليم شهر در ٩ دسامبر را ثبت ماندگار کرده است:
تسليم بيت المقدس
شهردار عثماني بيت المقدس، حسين افندي الحسيني و گروهبان ها سدويک و هورکامب از گروهان دوم لشکر لندن، زير پرچم سفيد تسليم، ٩ دسامبر ١٩١٧ (کتابخانه کنگره)
اما، تصويري ديگر به تاريخ ١١ دسامبر يک صحنه پردازي محض است: ورود ژنرال آلنبي به بيت المقدس، تصوير نقاشي شده، موزه تاريخ بيت المقدس
به همين ترتيب، فيلم ساخته شده توسط «موزه رسمي سلطنتي فيلم جنگ»، روحيه سلطه گرانه زمان اين تسخير را تجسم مي بخشد:
درست پس از وعده «بالفور» خطاب به يهوديان و صهيونيست ها ، لندن - که نگران مسلمانان امپراتوري خويش بود- هرگونه ايده درمورد «آخرين جنگ صليبي» عليه «کافران» را رد کرد. اين درحالي بود که اين موضوع در ذهن هاي بسياري جا گرفته بود – و به ويژه در ذهنيت فرانسوي آن دوران حضور داشت- و چنان که برخي موضع گيري هاي معاصر نشان مي دهد، پرسروصدا و انتقامجو بود.
اين امر در تبليغاتي خيلي سنجيده حتي به بازگشت پيامبر، در عربي «النبي» تشبيه و با نام ژنرال «آلنبي» جناس لفظي شد. تصويري که به نسل هاي بعد نشان داده شد، با سابقه مشهور آن تضاد داشت: ورود گيوم دوم، در سفر و زيارت دور و دراز و مشهورش به بيت المقدس در پائيز ١٨٩٨:
گيوم دوم در بيت المقدس در سال ١٨٩٨: امپراتور گيوم دوم درسال ١٨٩٨ به سياحت در بيت المقدس مي پردازد. در سمت راست او، صدراعظم آلمان، برنهارد فون بولو ديده مي شود (تصويرهاي کل/گتي).
با دستور ويژه لندن، آلنبي با تواضع و پاي پياده وارد بيت المقدس شد، درحالي که قيصر آلمان سواره و ملبس به نشانه هاي صليبي، که معمولا آنها را در سفرهاي گرمسيري و «رسمي» به کار مي برد وارد بيت المقدس شده بود. به خلاف سرخوشي و شکوه و جلال امپراتوري آلمان، به نظر مي آيد که انگلستان بيش از آن که بخواهد امپراتوري عثماني و جهاد اعلام شده آن در سال ١٩١٤ را از هم بپاشد، هدفش آلمان است و ازاين رو نشان مي دهد که هدف پيروزي مسيحيت بر اسلام و نوعي تغيير تعادل، بيش از ٦ قرن پس از پايان گرفتن حضور فرانسوي ها در سرزمين مقدس و ٤ قرن پس از تصرف بيت المقدس توسط عثماني ها، نيست بلکه تنها پيروزي انگلستان است.
آلنبي، در لباس نظامي در جلوي افسران انگليسي و پس از آنها فرانسوي و ايتاليايي قرار گرفت. نيروهاي فرانسوي و ايتاليايي واحدهاي کوچکي از متفقين بودند که درکنار نيروهاي بسيار قوي تر انگليسي جنگيده بودند. اينها که در عمليات نظامي شرکت کرده بودند خود نيز نيات استعماري در فلسطين داشتند و جايگاهي متناسب با ميزان مشارکت اندک خود يافتند. در ميان مستعمره ها و کشورهاي دست نشانده اي که در تسخير بيت المقدس شرکت کرده بودند، به ويژه استراليا و نيوزيلند قرارداشتند که امروز خاطره مشارکت و فداکاري آنها در يادمان نبردها به جا مانده است.
آلنبي، هنگام ورود به محوطه «شهرقديمي» در مدخل قلعه اي (که به يک پادگان نظامي ترک تبديل شده بود)، بياناتي خطاب به مردم و قوم هاي شهر مقدس ايراد کرد که خطاب به همه دنيا بود. او اعلام کرد که قصد دارد به همه مذاهب گوناگون و مکان هاي مقدس آنها احترام بگذارد. اين درحالي بود که لندن درطول سال هاي پيش، يا حتي همان اواخر، وعده هاي متضادي به همان مردم داده بود: وعده هايي درمورد چشم انداز يک سرزمين بزرگ عرب (مانند حسين مک ماهون درسال ١٩١٥) و حمايت از ايده تشکيل کانون ملي يهود (اعلاميه بالفور، نوامبر ١٩١٧) که برپايه توافق محرمانه با فرانسه براي تقسيم خاورنزديک (توافق سايکس- پيکو، ماه مه ١٩١٦) بود.
قرائت اعلاميه ژنرال آلنبي براي ساکنان بيت المقدس، روي پله هاي برج داوود، کتابخانه کنگره، بخش چاپ و تصوير
تصرف بيت المقدس تنها يک مرحله از کارزار فلسطيني اي بود که پس از آن ٩ ماه ديگر به درازا کشيد و هدف نهايي آن تسخير دمشق توسط واحدهاي عربي بود که به طور نمادين درجلوي نيروها قرارداده شده بودند. در اينجا نيز، اين پاسخي نمادين به ديدار گيوم دوم درسال ١٨٩٨ بود، که خود را به عنوان حامي مسلمانان امپراتوري عثماني نمايانده بود.
لندن که آغازي فروتنانه اما سنگين درعصر انگلستان در فلسطين داشت، ٣٠ سال بعد آبروباخته از آن بيرون آمد. عزيمت آخرين کميسر عالي انگلستان «آلن گوردون کانينگهام» موجب پائين کشيده شدن پرچم ملي انگلستان در بندر حيفا، در مراسمي که شبيه به فرار بود، شد.
