يولي ورتر، خبرنگار سياسي روزنامه «هاآرتض» رويدادهاي سه هفته پس از انتخابات مجلس را در ٢ مارس چنين شرح مي دهد: «او کشور خود را به گروگان گرفته، روي ترس مردم بازي مي کند، از بحران ويروس کرونا براي دستيابي به مقاصد سياسي استفاده مي نمايد، اتحاد را موعظه مي کند ولي بذر تفرقه و نفرت مي پراکند، تحت عنوان امنيت ملي، دموکراسي را پوک و بي محتوا مي کند (١)». اين حداقل چيزي است که مي توان گفت.
موضوع چيست؟ خلاصه بخش(اپيزود) هاي پيشين:
– بخش (اپيزود)١: دو روز پس از راي گيري، نتانياهو ادعاي پيروزي کرد. اين عادت او است. اما اين بار به نظر مي آيد که حق با او باشد. پس از شکست در انتخابات مجلس در ماه هاي آوريل و سپس سپتامبر ٢٠١٩، که به تشکيل يک دولت اکثريت نيانجاميد، حزب ليکود او ٣ کرسي بيشتر از اپوزيسيون، حزب آبي- سفيد به دست آورد (٣٦ دربرابر ٣٣ کرسي). نتانياهو مطمئن شد که خيلي زود دولتي براي اداره کشور تشکيل خواهد داد. افکار عمومي فکر کرد او نجات يافته است. مردي که با سه مورد اتهام درباره تقلب، سوء استفاده از اعتماد و فساد رودررو است، و انتظار مي رود که محاکمه اش دوهفته بعد آغاز شود، بارديگر توانست گليم خود را از آب بيرون بکشد. نخستين قانوني که او به تصويب مجلس خواهد رساند، تضمين خواهد کرد که مادام که نخست وزير باقي بماند، از مصونيت برخوردار است و همه چيز بروفق مراد خواهد بود.
نقش فهرست متحد
– بخش(اپيزود) ٢: هياهوي بسيار براي هيچ. به رغم پيروزي حزب ليکود، معلوم شد که ائتلاف وفادار به نتانياهو از اکثريت ٦١ کرسي (از مجموع ١٢٠ کرسي) برخوردار نيست. دادگاه او، پيش از آن که دوماه به تعويق بيفتد، رسما آغاز مي شود. اما، روون ريولين، رئيس جمهوري از بني گانتز، رئيس حزب آبي- سفيد خواست که سعي کند دولت تشکيل دهد. او درصدد انجام اين کار برآمد و «فهرست متحد» که از منافع فلسطيني هاي شهروند اسرائيل دفاع مي کند و ١٥ کرسي در مجلس به دست آورده، اعلام کرد که بدون مشارکت در ائتلاف براي تشکيل دولت، اگر توافقي حاصل شود، از تشکيل دولت حمايت مي کند و مورد به مورد به تائيد لوايح قانوني آينده مي پردازد.
– بخش (اپيزود)٣: نتانياهو که محاکمه اش در ١٧ مارس آغاز شد، از شيوع ويروس کرونا براي... بستن مجلس استفاده کرد. يولي الدستين، رئيس مجلس که عضو حزب ليکود است اين امر را پذيرفت. ايال اينون، مشاور قضايي دولت ظاهرسازي قانوني کار را انجام داد. امير اوهانا وزير دادگستري هم از آن تبعيت کرد. هر سه اينها از وابستگان وفادار نتانياهو هستند. به اين ترتيب، با عدم امکان تشکيل مجلس، نتانياهو يکي از «عروسک هاي خيمه شب بازي» خود را به رياست آن گماشت. به ويژه، او مانع از آن شد که منتخبان جديد به قانوني درمورد اين که فرد درحال محاکمه نمي تواند تا زماني که روند قضايي ادامه دارد کشور را اداره کند – که توسط حزب آبي-سفيد ارائه شده بود- راي دهند. اين خطر وجود داشت که اکثريت نمايندگان مجلس جديد به اين قانون راي دهند و در اين صورت بلافاصله نخست وزير از صحنه سياسي حذف مي شد.
کودتاي خزنده
براي نخستين بار اکثريت اعضاي يک مجلس منتخب توسط يک دولت اقليتي از عمل و اقدام بازمي ماند. همچنين، براي نخستين بار در تاريخ اسرائيل، عبارت «کودتاي خزنده» در اينجا و آنجا شنيده مي شود. اما نتانياهو از جا کندني نيست. خبرنگاري ديگر به نام زهاوا گالون (٢) مي نويسد: «هيچ چيز حتي بحران ويروس کرونا نمي تواند او را تغيير دهد». اما، چرا ويروس کرونا بايد بتواند نتانياهو را تغيير دهد؟ رويدادهاي بعدي نشان داد که برعکس، او توانست از شيوع کرونا به سود خود استفاده کند.
– بخش(اپيزود) ٤: ژنرال گانتز و حزبش در جريان کارزار انتخاباتي تعهد کرده بودند که هرگز با دولتي به سرپرستي نتانياهو ائتلاف نکنند. هنگامي که مجلس بسته شد، همين ژنرال گانتز اعلام کرد که: «چنان که دموکراسي ايجاب مي کند، تا زماني که مجلس بسته باشد، هيچ دولتي در اسرائيل تشکيل نخواهد شد». اما، او به زودي نغمه اي ديگر ساز کرد. روز ٢٠ مارس، نتانياهو براي مبارزه عليه ويروس کرونا در اسرائيل وضعيت اضطراري اعلام کرد.
نمايندگان مجلس مات و مبهوت ماندند: در چنين وضعيتي دستگاه حکومت بايد به عملکرد خود ادامه دهد. جلسات مجلس مي توانست به وسيله اسکايپ يا سامانه هاي مجازي ديگر تشکيل شود. اما، زيو الکين، يکي از وزيران و سخنگويان نتانياهو اعلام کرد که طبق آئين نامه مجلس، تشکيل جلسه مستلزم حضور نمايندگان است. نتانياهو به زور متوسل شد ووجود يک مجلس منتخب را ناديده گرفت. از آن پس، او بي دنده و ترمز، و احاطه شده با عروسک هاي خيمه شب بازي مطيع خود، به تنهايي درباره همه چيز تصميم مي گيرد. در حالي که در راس دولتي است که ناشي از صندوق راي نيست و بدون مجلس يا هرگونه نهاد ضد قدرت ديگري زمام امور را در دست دارد.
تسليم ژنرال گانتز
– بخش (اپيزود)٥: در اين حين ژنرال گانتز، رهبر اپوزيسيون چه کرد ؟ او کاملا چهره عوض کرد و به رغم همه تعهدات پيشين، پذيرفت در يک دولت اتحاد ملي، نه فقط با حضور نتانياهو، بلکه حتي تحت سرپرستي او مشارکت کند. او به گفتگو درباره توافقي با نتانياهو پرداخت تا اداره کشور را در اختيار او قرار دهد، مشروط به اين که نتانياهو پس از ١٨ ماه سمت خود را ترک کند. اسرائيل دچار شگفت زدگي شد. ويروس کرونا راي دهندگان اسرائيلي را شکست داده و به نتانياهو امکان داده بود به حکومت خود ادامه دهد. او بي ترديد بي اخلاق ترين سياستمداري است که مي توان تصور کرد، اما در عين حال حيله گرترين نيز هست. حريفان او دربرابرش کوتوله به نظر مي آيند. آيا مي توان باور کرد که ١٨ ماه ديگر نتانياهو با مهرباني جاي خود را به گانتز بدهد ؟ روزنامه نگار يادشده در بالا مي نويسد (٣): «مثل اين است که به بازگشت مسيح باور کنيم» و مي افزايد که نام حزب گانتز، نه «آبي- سفيد» بلکه بايد «پرچم سفيد» باشد. تحريريه اين رونامه هم از «تسليم» سخن مي گويد.
وضع چنين است. نتانياهو که سه بار در انتخابات شکست خورده، همچنان در قدرت است و به نظر مي آيد که اپوزيسيون اوبيش از هميشه از کنار زدنش ناتوان است. چرا گانتز اين چنين به زانو درآمد؟ درواقع، شکست اين رئيس پيشين ستاد ارتش آن چنان که به نظر مي رسد هم غيرقابل توضيح نيست. زيرا، او با آن که توانست نتانياهو را در انتخابات شکست دهد، واقعا قادر به تشکيل يک دولت ائتلافي اقليتي برخوردار از حمايت ضمني «حزب عرب» (لقب فهرست متحد) نبود. نه فقط به خاطر اين که بخشي از نمايندگان حزب آبي- سفيد با تشکيل دولتي که وابسته به خيرخواهي اين حزب باشد مخالف هستند، بلکه به اين خاطر نيز که انجام يک توافق با «فهرست متحد» مي توانست در هرلحظه فروبپاشد. يک نمونه مي توانست اين باشد که اين فهرست حداقل چيزي که مي توانست انتظار داشته باشد اين بود که دولت در قانون مشهور تبعيض آميز نسبت به فلسطيني ها، موسوم به «قانون دولت- ملت مردم يهود» تجديدنظر کند. درحالي که، عده زيادي از نمايندگان آبي- سفيد خودشان به تصويب اين قانون راي داده بودند.
همکاري عليه شيوع کرونا
از اين مضحکه سياست بازي، در بحبوحه بحران ويروس کرونا دوچيز مي توان آموخت. نخست اين که ويروس کرونا مرز، مليت وقوم گرايي نمي شناسد. اسرائيل و حماس، به طور غيررسمي درمورد آتش بس در غزه به توافق رسيده اند و ٧ هزار تن از اهالي غزه اجازه يافته اند براي کارکردن در عرصه هايي که براي اقتصاد اسرائيل «حياتي» شناخته شده همچنان در اسرائيل بمانند. آموس هارل، متخصص امور نظامي مي گويد در کرانه باختري رود اردن، ارتش که نگران گسترش زياد شيوع بيماري در اراضي اشغالي فلسطين است «بدون سروصداي زياد با مقامات فلسطيني همکاري مي کند». ارتش به ويژه درمورد چگونگي ورود ٧٠ هزار کارگر فلسطيني براي ادامه کار در اسرائيل يا شهرک هاي يهودي نشين مذاکره مي کند که کارفرمايانشان (در رستوران داري، کشاورزي و برخي از موسسات)، بايد محل اقامت آنها را تامين کنند.
درس دوم ناشي از قدرت مطلق لگام گسيخته اي است که نتانياهو به خاطر ويروس کرونا يافته است. زيرا، با تکيه بر «مقررات دفاعي وضعيت اضطراري» که از زمان قيموميت انگلستان به جا مانده و از زمان ايجاد اسرائيل به تشکيلات قضايي آن انتقال يافته، نتانياهو به شين بت (دستگاه امنيت داخلي) دستور داده که امکانات رديابي و جاسوسي خود را عليه مردم فلسطين اشغالي، در خدمت مبارزه عليه ويروس کرونا، بسيج کند. به عبارت ديگر، در وراي هرگونه کنترل نمايندگان مجلس، دستگاه هاي ويژه اسرائيلي اکنون به همه اطلاعات موجود بر روي تلفن، رايانه، کارت هاي بانکي و غيره همه مردم اسرائيل دسترسي دارند. اين تصميم نتانياهو که در شب ٢١ به ٢٢ مارس گرفته شده، نه تنها بدون اطلاع دادن به نمايندگان مجلس، بلکه حتي بدون تشکيل هيئت دولت هم بوده و منتقدان آن را «مثل يک دزد» توصيف مي کنند.
جاسوسي از همه مردم
شين بت امکانات عظيمي که دو دهه است براي جاسوسي عليه فلسطيني ها از آنها استفاده مي کند را به کار گرفته است. اين سازمان همواره شمار قابل توجهي از ذخاير بزرگ اطلاعاتي در رايانه هايش دراختيار دارد. البته، هدف آن «مبارزه عليه تروريسم» است. شين بت تنها سازماني است که قادر است از همه مردم، بدون هرگونه کنترل مقامات (قضايي و پليس) جاسوسي کند. هيچ الزامي موجب محدوديت شين بت نمي شود. رئيس کنوني آن، ناداو ارگامن سوگند خورده که از اطلاعات شخصي افراد تنها براي مطالعه رد و اثر ويروس کرونا استفاده مي شود و اطلاعات جمع آوري شده درباره هرفرد، پس از ٤ روز ازبين برده مي شود.
ولي اين گفته ها براي ازبين بردن نگراني ها کافي نبوده است. رام بن باراک، يکي از معاونان پيشين شين بت (که متخصص جاسوسي سايبري نيز هست) مي گويد: «من به ارگامن اطمينان دارم ولي به نتانياهو ندارم» (٥). افرائيم هالوي، رئيس پيشين موساد هم مي گويد: «اين زميني بسيار لغزنده است. درباز گذاشته شده اما سابقه اي وجود دارد [...] قدرت و اقتدار زيادي در دست يک فرد قرار گرفته است. امروز او تصميم هايي استثنايي درمورد شين بت مي گيرد و فردا، به نام همان قانون اضطراري بودجه اي را، حتي بدون توافق قبلي کميسون مالي کنست تصويب مي کند» (٦).
درحالت انتظاري که وجود دارد، مضحکه نمايش در اسرائيل ادامه مي يابد. روز يکشنبه، دادگاه عالي اسرائيل درخواستي جمعي براي اين که مجلس بتواند براي انتخاب يک رئيس جديد تشکيل شود را تائيد کرد. مسئله براي کساني که به اين امر علاقمندند اين است که: «قهرمان» ما براي گريز از اين حکم چه خواهد کرد ؟
١- « Netanyahu’s Extorsion by coronavirus is by far most shameful and least forgivable offense », Haaretz, 22 mars 2020.
٢- « Nothing, not even the Coronavirus crisis, can change Netanyahu », Haaretz, 20 mars 2020
٣- « Under coronavirus Emergency, Gantz surrenders unconditionally to Netanyahu Continued Role », Haaretz, 20 mars 2020.
٤- « Coronavirus Crisis Forces Israel and Palestinians to Stare into Same Ahyss », Haaretz, 21 mars 2020.
٥- Yossi Melman, « Concern grows in Israel over « Terrorist tracking » methods to keep Tabs on Coronavirus patients », Haaretz, 22 mars 2020.
٦- Ibid.