از نخستين مورد اعلام شده ابتلا به ويروس کورونا در شهر بيت اللحم در کرانه غربي رود اردن در آغاز ماه مارس ٢٠٢٠، مقامات فلسطيني کوشش هاي خود را بر جداسازي کامل شهر متمرکز کردند و با افزايش موارد ابتلا، محدوديت رفت و آمد افراد هم تشديد شد. در غزه، دو مورد نخست ديرتر ظاهر شد و ما توانستيم از آنچه در بيت اللحم روي داده بود بهره گرفته و همان کارها را انجام دهيم. ما متوجه شديم که تفاوت هايي در پخش ويروس بين کرانه باختري رود اردن و نوار غزه، که پرجمعيت تر و تحت محاصره است، وجود دارد.
مقامات فلسطيني اقدامات خود را با جداسازي خانوارها آغاز کردند اما متاسفانه درغزه مردم از امکانات کمتري برخوردارند، در حالي که جداسازي اجباري درباره فلسطيني هايي اِعمال مي شود که از دو نقطه کنترل: رفح در مرز مصر و اِرِز (بيت حانون) در مرز اسرائيل عبور مي کنند.
کمبود شديد تجهيزات
مدارس و هتل هاي محلي ملزم به تعطيل شده اند. اينجا هم مانند کشورهاي ديگر گروه هاي بيشتر در معرض خطر، افراد سالخورده اي هستند که از بيماري هاي مزمن رنج مي برند. گروه هاي ديگر، به ويژه کساني هستند که در اسرائيل کار مي کنند و عامل عمده اي براي انتقال ويروس هستند. هزاران زنداني فلسطيني در زندان هاي اسرائيل نيز شديدا در معرض ابتلا به ويروس هستند. کارکنان خدمات درماني بسيار خوبي داريم اما در زمينه تجهيزات و ابزارهاي تشخيص و مواد لازم کمبود شديد وجود دارد. «سازمان جهاني بهداشت» (OMS) با تحويل تعداد محدودي بسته هاي آزمايشگاهي براي تشخيص ويروس به ما کمک کرده است.
دربرابر ويروسي که نه درمان مشخص و نه واکسن براي پيشگيري دارد، ما مي بايد در دو مسير کار کنيم. مسير اول بهداشت شخصي و حفاظت از محيط زيست و مسير دوم برقراري فاصله گيري اجتماعي درميان مردم است. درحال حاضر، بيمارستان کوچکي براي جداسازي مبتلايان به ويروس وجود دارد و قرار است که درصورت نياز تعداد تخت هاي آن افزايش يابد. «دفتر امداد و کارهاي سازمان ملل براي پناهندگان فلسطيني در خاورنزديک» (UNRWA) در زمينه خدمات درماني اوليه بسيار خوب کار مي کند. اين سازمان يک خط تلفن فوري براي مردم ايجاد کرده که مشاوره و درمان در خانه را انجام مي دهد. آنها ترتيبي داده اند که بتوانند با بيماران مبتلا به بيماري هاي غيرواگيردار در خانه تماس بگيرند و براي جلوگيري از ازدحام در بيمارستان ها، خدمات اجتماعي را در خانه ها دراختيارشان بگذارند. بيماري هاي واگيردار پيشين و فوريت هاي انساني بر اهميت حفظ خدمات اساسي بهداشتي مانند واکسيناسيون و مشارکت دادن کارآمد مردم در برنامه ريزي و ارائه خدمات تاکيد دارند.
سه عامل شيوع بيماري
سي سال پيش، در نخستين کلاس هاي دانشگاه جان هاپکينز بالتيمور (مريلند، ايالات متحده)، لئون گرديس، استاد شيوع شناسي «مثلث شيوع شناسي» را به ما آموخت. اين مثلث از سه ضلع عامل، ناقل و محيط تشکيل شده و تفاوت در اين سه عامل بيان کننده تفاوت موارد در کشورهاي مختلف است. اين امر همچنين تفاوت هاي نحوه مديريت بيماري شيوع يافته توسط مقامات فلسطيني، اسرائيلي و ديگر کشورها را توضيح مي دهد. تا آنجا که به عامل مربوط مي شود، اين ويروس به خاطر شدت سرايت و طول دوران خفتگي بي سابقه است و سبب مي شود حامل آن خطري نامريي براي جامعه باشد. ضلع ديگر اين مثلث ناقل است که رفتارش بازتاب دهنده بيماري و عملکرد آن است. در کشورهاي مختلف تفاوت هاي عمده اي درمورد اين عنصر وجود دارد که تاکيد بر آنها ضروري است: به اين معني که جمعيت فلسطين نسبتا جوان است و کمتر از ٣ درصد افراد سالخورده دارد و درنتيجه کمتر از مردم اروپا درخطر ابتلا به اين ويروس است. اما، مهم ترين تفاوت درباره محيط زيست است. در نوار غزه، تراکم جمعيت يکي از بيشترين ها در دنيا، با بيش از ٦ هزار تن در کيلومتر مربع است و اين امر مردم را در معرض بيشترين خطر ناشي از بيماري هاي عفوني قرار مي دهد.
منابع ضبط شده توسط اسرائيل
فلسطيني ها نظام بهداشت و درمان خيلي بدي دارند و درسال هاي اخير بيش از يک عامل به بدترشدن آن منجر شده است. نخستين عامل ١٤ سال محاصره نوار غزه است که مردم را از نيازهاي اساسي شان محروم کرده است. عامل ديگر اين است که دولت اسرائيل مانع از آن مي شود که فلسطيني ها از منابع خود براي کارکرد درست نظام بهداشت و درمان استفاده کنند. اين کار دولت اسرائيل با ضبط منابع مالياتي انجام مي گيرد و موانعي عمده، به ويژه در زمينه کاهش حقوق کارکنان نظام بهداشت و درمان ايجاد مي کند که با حداقل حقوق به کار در آن ادامه مي دهند. سومين عامل قطع برنامه هاي «کمک هاي آمريکا» (USAID) در کرانه باختري رود اردن، بيت المقدس شرقي و نوار غزه است. من براي يکي از اين برنامه ها کار کردم و ما بيش از يک سال را صرف طراحي برنامه و تطبيق آن با مقررات «کمک هاي آمريکا» کرديم. سرانجام، براثر تصميمي سياسي، بدون آن که فعاليت هاي پيش بيني شده آغاز به کار کند، برنامه متوقف شد.
عامل چهارم، کاهش غيرمنصفانه حمايت آمريکا از خدمات درماني «سازمان ملل براي پناهندگان فلسطيني» (UNRWA) است. اين درحالي است که اين سازمان بين المللي دراصل براي کمک به مردم فلسطين ايجاد شده است. منطقه اي که بيش از همه از اين تصميم آسيب ديده نوار غزه است که ٧٥ درصد از مردم آن پناهنده اند و از رايگان بودن خدمات اوليه درماني بهره مي برند. اين محدوديت ها نظام خدمات درماني فلسطين را از بين برده، آن را از هرگونه توسعه محروم کرده و حتي جلوي ارائه خدمات درماني اوليه به مردم را گرفته است.
محاصره ١٤ ساله
در چنين زمينه اي است که شيوع جهاني ويروس کورونا بر نظام بهداشتي- درماني از پيش تضعيف شده تحميل شده و مانع از پاسخگويي به نيازهاي مردم مي گردد. عامل اقتصادي عنصري بزرگ در وجود نابرابري بين کشورها است. اسرائيل براي کنترل شيوع ويروس کرونا ١٠ ميليارد شِکِل (٢.٥٨ ميليارد يورو) اختصاص داده است. اين رقم فقط براي دارو و درمان نبوده، بلکه تامين اجتماعي مردم را نيز پوشش مي دهد. دولت خودگردان فلسطين منابع لازم براي تامين هزينه هاي مقابله با شيوع ويروس و تضمين بيمه هاي اجتماعي را در اختيار ندارد. توليد ناخالص داخلي سرانه (PIB) در اسرائيل ١٥ بار بيشتر از فلسطين است. اين تفاوت هاي اقتصادي اثراتي در فعاليت ها براي کنترل شيوع ويروس دارد. در پايان ماه مارس، در فلسطين کل موارد آزمايش هاي انجام شده براي رديابي پيشگيرانه ويروس ٨٣٠ مورد بود، درحالي که در اسرائيل مقامات بهداشتي هرروز حدود ٤ هزار آزمايش براي رديابي پيشگيرانه انجام مي دهند.
کوويد-١٩ يک ويروس واگيردار وخيم است. فلسطيني ها درحالي با اين ويروس خطرناک رودررو مي شوند که تنها کشوري هستند که از ١٤ سال پيش در نوار غزه در محاصره هستند. اشغال و محاصره دو عامل عمده خطر براي سرايت بيماري در بين مردم فلسطين است.
ما به سوي تعهدي از جانب همه مردم فلسطين پيش مي رويم و از وجود هماهنگي بين همه دست اندرکاران خدمات درماني کشور حمايت مي کنيم. انجام کارهاي فعالانه براي تقويت فاصله گيري اجتماعي و بهينه سازي آگاهي بخشي به مردم و تشديد جداسازي شهرها ضروري است. سازمان هاي بين المللي مي توانند از مردم فلسطين با تحويل تجهيزات تشخيص آزمايشگاهي و لوازم حفاظت شخصي و افزايش واحدهاي مراقبت هاي ويژه حمايت کنند.